Vitamin C trong dược – mỹ phẩm: Nhiều lợi ích song không ít nguy cơ

Vitamin C trong dược phẩm

Đâu là chỉ định của vitamin C?

Vitamin C tham gia vào nhiều chức năng hoạt động cơ thể trong các quá trình: sản sinh năng lượng, tạo miễn dịch trung hòa đào thải chất độc, tổng hợp các chất, vận chuyển trung gian hệ thần kinh hấp thu canxi sắt. Được dùng bổ sung (khi bị thiếu trong khẩu phần ăn) cho người mang thai nuôi con bú (nhằm tăng sự hấp thu sắt canxi giúp sự phát triển bào thai và trẻ nhỏ, tránh một số tai biến khi sinh nở), cho trẻ trong độ tuổi trưởng thành (nhằm đảm bảo sự phát triển), cho người sống trong môi trường ô nhiễm, bị stress vận động viên, người bị nhiễm khuẩn (nhằm nâng cao sức đề kháng). Một trong các ứng dụng này vẫn còn tranh luận: có người cho vitamin C làm tăng sức đề kháng chủ trương dùng liều cao (1.000mg trở lên). Có người lại thấy trong thực tế lâm sàng vitamin C không làm thay đổi tiến trình bệnh nhiễm khuẩn, không giảm số ngày mắc và tỷ lệ người mắc bệnh chuyển sang nặng, không làm nhanh hơn quá trình hồi phục... (khi so sánh nhóm dùng và nhóm không dùng vitamin C).

Gốc tự do làm tăng quá trình oxy hóa, thúc đẩy lão hóa Với vai trò chống gốc tự do vitamin c thường được phối hợp với vitamin e betacaroten selenium chống lão hóa

Vitamin C có nhiều trong cam, chanh...

Cách dùng cho hiệu quả an toàn

Nếu dùng bảo vệ thành mạch chống các biểu hiện bệnh scorbus không điển hình thì chỉ cần khoảng 200 - 500mg/ngày, kèm với thực phẩm giàu vitamin C (cam, chanh). Khi khỏi các triệu chứng này nên ngừng thuốc duy trì chế độ ăn này.

Khi thiếu vitamin C, nếu ăn đầy đủ rau quả (khoảng 500g mỗi ngày, chế biến đúng) thì hoàn toàn có thể cung cấp đủ nhu cầu, không nhất thiết phải dùng thuốc

Khi dùng vitamin C tăng cường sức đề kháng thì cần liều cao (khoảng 1.000mg/ngày) trong thời gian ngắn phải theo chỉ định của bác sĩ.

Vitamin C kết hợp với các chất khác (betacaroten, selenium vitamin E) kết hợp với các chất nội sinh (glutathion, coenzym 10) tạo thành màng lưới chống oxy hóa, trong đó chúng kích hoạt làm tăng hiệu lực lẫn nhau. Do đó nếu dùng chống lão hóa thì cần dùng vitamin C cũng như các chất khác với liều cao.

Các tai biến cần tránh

Theo FAO, nhu cầu vitamin C mỗi ngày từ sơ sinh đến 3 tuổi 25 - 30mg, từ 4 - 18 tuổi 30 - 40mg, người lớn trung bình 45mg. Nếu thiếu phải bổ sung, nhưng không nên thừa vì thừa sẽ hấp thu thừa sắt gây hại, đồng thời làm giảm sự hấp thu đồng, niken làm cho xương chậm phát triển, dễ biến dạng, hay bị viêm kết mạc Cũng theo FAO, nhu cầu vitamin C mỗi ngày trong thai kỳ là 50mg, khi nuôi con bú là 70mg. Nếu thiếu cần bổ sung nhưng không nên thừa vì có thể gây dị tật bẩm sinh ở trẻ.

Dùng vitamin C liều cao (1.000mg/ngày hay hơn) thường xuyên lúc đầu sẽ thấy khỏe khoắn (vì vitamin C có tính kích thích nhẹ) nhưng về sau cơ thể quen đi, nếu không dùng thì thấy mệt mỏi mà tiếp tục dùng sẽ thừa, gây hại: rối loạn tiêu hóa (nóng rát dạ dày tiêu chảy), gây thừa sắt, giảm độ bền của hồng cầu, giảm khả năng diệt khuẩn của bạch cầu ở người thiếu men G6PD còn có thể bị tán huyết.

Sản phẩm chuyển hóa trung gian của vitamin C là acid oxalic. Việc dùng liên tục liều cao có thể gây nên sỏi thận (sỏi oxalat canxi).

Gần đây, một số nghiên cứu cho thấy: việc dùng thừa vitamin C sẽ làm “mất đi sự cân bằng vốn có của cơ thể” làm tăng sự tích tụ những phân tử kép, sự tích tụ này có một vai trò nhất định trong các bệnh như: ung thư thấp khớp xơ vữa động mạch Còn cần phải thu thập thêm chứng cứ nhưng đây là điều cảnh báo đáng quan tâm.

Vitamin C gây kích thích nhẹ làm khó ngủ không nên dùng vào buổi tối. Vitamin C có thể gây dị ứng loại tiêm hay gây dị ứng hơn. Một phần trong các nguyên nhân gây dị ứng là do sự biến chất của vitamin C và các chất bảo quản Không dùng cho người có mẫn cảm với thuốc, tuyệt đối không dùng sản phẩm bị biến màu.

Vì những lý do trên, không nên coi vitamin C như là một thuốc bổ, dùng không giới hạn (đặc biệt là trẻ em thai phụ), nên chọn cách dùng thích hợp, an toàn nhất là uống.

Vitamin C trong mỹ phẩm

Trước đây, dựa vào tính chất chống oxy hóa và xúc tác trong quá trình tổng hợp collagen của vitamin C, các hãng mỹ phẩm quảng cáo dùng cream dưỡng da chứa vitamin C sẽ tái tạo lại da, làm trẻ da. Ngay cả khi uống với liều cao, đơn độc, vitamin C cũng không làm được chức năng tổng hợp collagen. Còn khi uống collagen trực tiếp cũng chưa hẳn tạo được collagen theo ý muốn. Dùng cream dưỡng da chứa dưới 5% vitamin C vì có liều thấp, đơn độc, ít thấm qua da, nên đương nhiên chẳng có hiệu quả gì! Theo các chuyên gia dinh dưỡng da liễu thì không có cách làm đẹp da nào tốt, bền vững hơn là cải thiện chế độ ăn, trong đó cần cân đối giữa các chất chủ yếu đạm - lipid glucid - vitamin - vi chất (đã bao hàm đủ các acid amin “đặc thù”, vitamin C).

Da chịu nắng quá nhiều da bị sạm thì phải chờ ít nhất 80 ngày tế bào biểu bì bị sạm tróc ra, thay thế bằng lớp tế bào khác hay dùng cách lột da (làm mất lớp biểu bì bị sạm, lộ ra lớp tế bào mới), nhưng phải kiêng nắng, nếu không lớp da mới chưa có sức chống lại tia cực tím sẽ bị sạm nặng hơn. Có trường hợp sạm da bệnh lý như bị bệnh suy thận mạn Trong cả hai trường hợp, không thể dùng vitamin C liều cao chữa được. Nhưng một số hiệu thẩm mỹ, một số người hành nghề y tư, hoặc một số người bệnh tự ý tiêm vitamin C liều cao, lâu dài (2 - 3 tháng) với hy vọng chống sạm da (!). Điều này chưa có cơ sở khoa học xác đáng, có khi còn nguy hiểm (thừa, bị dị ứng vitamin C).

Kỹ thuật điện chuyển ion

Kỹ thuật này xuất phát từ Nhật, hiện áp dụng rất rộng rãi ở Nhật, Hàn Quốc, Singapore, Trung Quốc, ở các nước tiên tiến khác. Nội dung: dùng provitamin C, một dung dịch vitamin C đã ion hóa, chứ không phải là dung dịch vitamin C thông thường. Dùng thiết bị chuyên dùng tạo ra dòng điện đặc biệt. Dòng điện này “đẩy” provitamin C đi sâu vào da. Provitamin C sau khi vào da có 97 - 100% chuyển hóa thành vitamin C. Với kỹ thuật này, vitamin C thẩm thấu mạnh, sâu, tạo ra nồng độ cao ở da (gấp hàng trăm lần khi ra ngoài da). Do tạo được nồng độ cao nên hoạt tính vitamin C được tăng cường mà không một chế phẩm dùng ngoài nào sánh kịp, đưa lại các hiệu quả đặc biệt: làm giảm sự gia tăng hắc tố melanin bất thường, điều trị được nám và các kiểu thâm da (do mụn nhọt sẹo phỏng tắm nắng lột da mặt).

Xúc tác trong việc tạo ra collagen ở lớp bên dưới da, làm đầy căng lớp da bên trên, do đó làm giảm nếp nhăn giảm sẹo lõm (do rổ, mụn trứng cá). Tác động vào các chuỗi nhiễm sắc thể ngăn chặn quá trình lão hóa da. Ngăn chặn tế bào chết do lipoperoxit, từ đó hạn chế tiết bã nhờn Loại trừ oxy hoạt tính, từ đó phối hợp với các kem chống nắng hạn chế ảnh hưởng tia tử ngoại

Ngay sau điều trị bằng điện chuyển ion vitamin C, bề mặt da căng chắc, trên da đóng một lớp trắng (vitamin C), quá trình di chuyển vitamin C còn tiếp tục một vài giờ sau. Vì vậy không tẩy rửa vùng điều trị ngay. Để đạt hiệu quả, phải lặp lại nhiều lần, mỗi lần cách nhau một hai tuần. Sau đó lặp lại duy trì hàng tháng.

Phương pháp này có du nhập vào ta nhưng chỉ lẻ tẻ chỉ ở một số thành phố lớn nên chưa đánh giá thực tế thật đầy đủ. Tuy nhiên cần biết là giá thành rất cao, nếu phối hợp với các phương pháp khác cho hoàn chỉnh thì càng cao, cần tính toán kỹ.