Hiểu về 'giờ vàng' trong cấp cứu đột quỵ não

Có 2 loại đột quỵ, một là đột quỵ chảy máu não, hai là đột quỵ nhồi máu não. Nếu đột quỵ nhồi máu não đến sớm, trong vòng 3 giờ đầu kể từ khi có triệu chứng đầu tiên, điều trị thuốc tiêu huyết khối đường tĩnh mạch và tổ chức não vùng bán manh thì có thể phục hồi. Vì vậy, khoảng thời gian quý giá này thường được gọi là 'Giờ vàng'.

Đột quỵ nhồi máu não là gì?

Nhồi máu não là động mạch não bị hẹp hoặc bị tắc làm giảm hoặc ngừng hẳn lưu lượng máu tới vùng não do động mạch đó tưới máu gây hoại tử vùng não đó.

Nguyên nhân nhồi máu não có nhiều, nhưng thường là tắc động mạch do cục máu đông hình thành tại chỗ hoặc di chuyển từ nơi khác đến. Do đó làm một vùng não sau chỗ tắc bị thiếu máu dẫn đến hoại tử (chết) và trước chỗ tắc bị xung huyết (nhồi máu).

Các triệu chứng thường không rầm rộ như đột quỵ chảy máu não, biểu hiện là liệt nửa người, rối loạn ngôn ngữ, liệt dây thần kinh số VII (méo mặt, nước uống trào ra một bên…), chóng mặt, buồn nôn…

Động mạch não bị tắc làm máu không thể lưu thông (Ảnh minh họa: Internet)

'Giờ vàng' trong cấp cứu đột quỵ não là gì?

Giờ vàng là khoảng thời gian trong vòng 3 giờ tính từ khi có các triệu chứng tiền triệu của nhồi máu não như:

- Đột ngột yếu, tê hay liệt mặt tay hoặc chân (đặc biệt là ở một bên của cơ thể).

- Không nói được hoặc khó khăn trong nói, nói ngọng.

- Đột ngột mất thị lực, đặc biệt chỉ ở một mắt.

- Đột ngột nhức đầu dữ dội mà không có nguyên nhân rõ ràng.

- Chóng mặt không giải thích được do nguyên nhân gì, mất thăng bằng hoặc phối hợp vận động, đặc biệt là triệu chứng chóng mặt đi kèm với các triệu chứng trên.

Rồi sau đó là các dấu hiệu suy giảm chức năng thần kinh cấp tính do đột quỵ não, xuất hiện các triệu chứng thần kinh khu trú như liệt tay, chân, nửa người, thất ngôn, thậm chí hôn mê…

Trong khoảng thời gian này (3 giờ) nếu được đưa đến các trung tâm cấp cứu đột quỵ hoặc bệnh viện lớn có đủ khả năng, bệnh nhân có thể được sử dụng thuốc tiêu sợi huyết hoặc can thiệp nội mạch lấy bỏ cục tắc (luồn ống thông tới chỗ tắc và giải phóng cục máu tắc).

Với 2 liệu pháp này bệnh nhân có khả năng phục hồi tốt các tổ chức thần kinh vùng bán manh, hoặc cả vùng trung tâm. Vì vậy, cần khẩn trương vận chuyển bệnh nhân tới nơi có thể điều trị nhanh chóng giảm thiểu các di chứng sau đột quỵ.

Cấp cứu càng sớm thì bệnh nhân đột quỵ càng giảm được biến chứng về sau (Ảnh minh họa: Kienthuc.vn)

Khi đột quỵ não đã qua thời điểm 'giờ vàng'

Đột quỵ não nhồi máu khi đã qua 3 giờ, việc tiêu huyết khối đường tĩnh mạch (dùng thuốc tiêu huyết khối qua truyền đường tĩnh mạch) không còn tác dụng. Có thể áp dụng biện pháp tiêu huyết khối đường động mạch, kỹ thuật này phức tạp chỉ được thực hiện ở cơ sở chuyên khoa sâu.

Tiêu sợi huyết đường động mạch: Được chỉ định trong khoảng thời gian dưới 6 tiếng với hệ cảnh trong hoặc 12 tiếng với hệ động mạch thân nền. Vi ống thông được luồn tới đoạn huyết khối rồi bơm rtPA vào trước - trong - sau cục huyết khối.

Sử dụng các dụng cụ chuyên biệt để kéo cục huyết khối ra, từ đó lập lại nhanh dòng chảy. Các loại dụng cụ đang được sử dụng gồm: Hệ thống hút huyết khối Penumbra, dụng cụ kéo huyết khối Merci, dụng cụ mở lại dòng chảy và kéo huyết khối Solitaire…

BS Đỗ Hữu Thảnh