Nguyên nhân và những lưu ý khi điều trị bệnh tâm thần phân liệt

Bệnh tâm thần phân liệt là một bệnh lý rối loạn tâm thần nặng, gặp trong cộng đồng với tỷ lệ khoảng 0,3-0,8 % dân số. Bệnh khởi phát có thể từ từ, âm ỉ làm cho người nhà bệnh nhân không để ý, khiến việc phát hiện bệnh thường muộn hoặc cũng có thể khởi phát một cách rất đột ngột và các triệu chứng biểu hiện rầm rộ ngay trong một vài ba ngày đầu tiên. Lúc này bệnh nhân có đầy đủ những triệu chứng khác thường trong hành vi, lời nói, tình cảm...

Nguyên nhân

Nguyên nhân gây bệnh tâm thần phân liệt được cho là sự phối hợp của nhiều yếu tố như di truyền, sang chấn tâm lý, những bất thường về sọ não... Qua nhiều nghiên cứu, người ta thấy có sự thay đổi về sinh hóa não ở những bệnh nhân tâm thần phân liệt: sự hoạt động quá mức của hệ thống dopaminergic và hệ thống serotonin, vì vậy việc điều trị bệnh tâm thần phân liệt bằng thuốc là dựa trên cơ chế lập lại sự hoạt động cân bằng của các hệ thống này.

Hiện nay, dùng các loại thuốc an thần kinh để điều trị bệnh lý này là một biện pháp quan trọng, bên cạnh đó còn có những biện pháp tâm lý trị liệu phối hợp, tái hoà nhập bệnh nhân với xã hội, với cộng đồng.

Và những lưu ý khi điều trị

Để điều trị bệnh tâm thần phân liệt cần đạt được 3 mục tiêu sau đây:

- Làm giảm hoặc loại trừ hoàn toàn các triệu chứng của bệnh.

- Làm cho chất lượng cuộc sống của người bệnh và những chức năng thích nghi về xã hội của bệnh nhân đạt ở mức độ tối đa.

- Bảo đảm được những mục đích cho cuộc sống cá nhân của người bệnh như là trong công việc, sinh hoạt cá nhân, việc hằng ngày trong gia đình và những mối quan hệ xã hội.

Việc điều trị cần phải có tư vấn của bác sĩ chuyên khoa vì trong điều trị đôi khi gặp phải những tác dụng phụ rất nguy hiểm và rất khó chữa, ví dụ như rối loạn vận động muộn do thuốc an thần kinh. Loại thuốc thường gây ra tác dụng này là haloperidol, một loại an thần kinh cổ điển được dùng tương đối phổ biến. Khi người bệnh dùng lâu, kéo dài haloperidol (trên 4 tháng) dễ gặp phải tác dụng phụ là rối loạn vận động muộn: các vận động không tự chủ ở lưỡi, cằm, đầu chi, hay gặp nhất là ở vùng miệng, mặt, ngón chân tay, run ở quanh miệng như kiểu mõm thỏ, có những động tác múa vờn, uốn éo, định hình, những động tác múa giật.

Một trong những đặc trưng của bệnh lý tâm thần là cần phải dùng thuốc lâu dài. Trong quá trình khám chữa bệnh tại bệnh viện chúng tôi thường gặp những câu hỏi của bệnh nhân, người nhà bệnh nhân như: dùng thuốc đến bao giờ, dùng lâu có nguy hiểm gì không? Tại sao khi bệnh nhân gần như ổn định có thể sinh hoạt được bình thường mà vẫn phải dùng thuốc? Ngừng thuốc sẽ nguy hiểm như thế nào?

Theo nhiều nghiên cứu khác nhau cho thấy khi bệnh nhân đã qua khỏi giai đoạn bệnh lý cấp tính, người bệnh trong tình trạng sinh hoạt gần như bình thường thì việc điều trị duy trì vẫn phải tiếp tục nhằm mục đích ngăn ngừa tái phát bệnh và làm cho bệnh nhân tuân thủ chế độ điều trị tốt hơn. Việc sử dụng tiếp tục thuốc an thần kinh có thể làm tỉ lệ tái phát thấp hơn 30% trong một năm và nếu không dùng thuốc duy trì thì tỷ lệ tái phát có thể lên đến 60-70% trong vòng một năm đầu và khoảng 90% trong vòng năm thứ hai.

Đối với những bệnh nhân có nhiều đợt tái phát hoặc tái phát hai lần trong thời gian 5 năm thì việc dùng thuốc cần phải duy trì với thời gian là không xác định. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, kể cả khi bệnh nhân tuân thủ điều trị một cách nghiêm túc thì tỷ lệ tái phát vẫn khoảng 30% trong vòng một năm.

Bên cạnh việc dùng thuốc duy trì, những liệu pháp về tâm lý xã hội cũng rất quan trọng trong giai đoạn này gia đình bệnh nhân cần nhận biết được những biểu hiện tái phát sớm của bệnh như ngủ kém, khó tập trung chú ý, hay căng thẳng và dễ bị kích thích, bồn chồn, bất an, tính tình nghi ngờ. Những dấu hiệu này thường xảy ra sau những stress về tâm lý, vì vậy cần tránh cho người bệnh gặp phải những căng thẳng trong cuộc sống.

Một biện pháp quan trọng nữa là làm cho người bệnh hòa nhập tái thích ứng xã hội: làm những công việc phù hợp với mình, tự chăm sóc bản thân, làm các việc trong cuộc sống hằng ngày như nấu cơm, quét dọn nhà cửa, vệ sinh cá nhân, giao tiếp với mọi người xung quanh, tham gia các hoat động vui chơi giải trí