Vì sao glucocorticoid gây loãng xương? Làm sao để hạn chế?

Nguyễn Nhất Minh (Hà Nội)

Glucocorticoid (GC) khi sử dụng liều cao trong thời gian dài sẽ có nhiều tác dụng phụ, trong đó có tác dụng phụ như bạn đang lo lắng. GC ức chế chiều cao của trẻ em do GC ức chế tác dụng làm phát triển xương và sụn của somatomadin C. Để giảm hậu quả của tác dụng này nên hạn chế việc kê đơn GC cho trẻ em.

Nếu phải dùng thì dùng liều thấp có hiệu quả và trong thời gian ngắn nhất. Khi phải dùng kéo dài thì dùng kiểu điều trị liều cao cách ngày thay cho cách dùng hàng ngày để giảm ức chế tuyến thượng thận tuyến sinh dục và tuyến giáp Khuyến khích trẻ em chơi thể dục, thể thao, ăn nhiều chất đạm và canxi  

Hình ảnh xương bình thường (trên) và loãng xương (dưới).

Đối với người trưởng thành, ở liều sinh lý GC có tác dụng tích cực trên chuyển hóa canxi và xương, nhưng ở liều điều trị và dùng kéo dài sẽ gây mất xương. Có đến 30-50% bệnh nhân bị gãy xương không có chấn thương khi sử dụng GC liều cao và kéo dài. Đó là do GC làm tăng tiêu xương (tăng chức năng hủy cốt bào) là tác dụng phức tạp và có liên quan đến liều dùng.

Người già và phụ nữ sau mãn kinh có nguy cơ gãy xương cao. Có sự hoại tử xương không do nhiễm khuẩn và teo cơ là tác dụng phụ nguy hiểm nhất do GC. Thường xảy ra ở đầu xương cánh tay hay đầu xương đùi, gây đau dữ dội và giảm vận động. Để giảm thiểu tai biến gãy xương do GC nên giảm liều đến mức thấp nhất nếu có thể và giảm thời gian sử dụng thuốc Sử dụng thuốc cách ngày dường như không làm giảm sự mất xương.

Bổ sung canxi trong thời gian dùng thuốc vitamin D hàng ngày. Điều trị thay thế estrogen cho phụ nữ sau mãn kinh nếu không có chống chỉ định. Trong trường hợp loãng xương có thể điều trị bằng calcitonin và bisphosphat. Nên theo dõi tỉ trọng xương cho tất cả các bệnh nhân dùng GC sau 6 tháng sử dụng, từ đó bác sĩ sẽ có hướng điều trị tiếp theo để làm hạn chế tác dụng phụ này của thuốc