Chuyện bác sĩ Nhi khoa Mỹ chăm sóc sức khỏe trẻ em

Chuyện về bác sĩ Nhi khoa và công việc chăm sóc sức khỏe trẻ em ở nuớc Mỹ xa xôi - nơi tôi đang làm luận án tiến sĩ - viết cho “báo nhà” SK & ĐS sau những giờ học bù đầu, hay tranh thủ giữa các chuyến bay chuyển từ vùng này sang vùng khác.

Vì vậy, đó là bức tranh không thể khái quát hết nhưng hy vọng rút ra được những điều bổ ích cho tôi và đồng nghiệp Việt Nam.

Công việc thường nhật của bác sĩ Nhi khoa tại Mỹ

Tại Mỹ, BS nhi khoa chuyên đảm nhận việc chăm sóc sức khỏe cho trẻ từ lúc lọt lòng cho đến tận 21 tuổi.

Hầu hết BS Nhi khoa theo dõi và chữa trị cho phần lớn bệnh nhi (BN) tại phòng khám theo giờ hẹn trước (từ sáng cho đến 5 - 6 giờ chiều), từ thứ hai đến thứ sáu hàng tuần. Số lượng BN mỗi ngày chỉ khoảng 18 - 25. Tuy nhiên, số lượng này có thể thay đổi tùy thuộc những bệnh lý diễn biến theo mùa và đặc biệt tùy theo yếu tố mật độ dân cư và nguồn BS sẵn có của địa phương.

Một số BS có thể đăng ký làm thêm giờ trong khoảng thời gian ngắn từ 9 giờ sáng đến trưa ngày thứ bảy. Đây là một hình thức tùy chọn của khám bệnh dịch vụ theo sự thỏa thuận giữa phụ huynh và BS.

BS Nhi khoa tại Mỹ cũng đảm trách công tác y tế dự phòng như: khám và kiểm tra sức khỏe định kỳ cho trẻ em lành mạnh; khuyến cáo và thực hiện việc tiêm chủng cho trẻ em... Ngoài ra, họ còn đảm trách chữa trị các bệnh lý thông thường: ho cảm, những sang chấn, sang thương nhẹ trên cơ thể, và bất cứ những đau ốm “xoàng” nào.

Nếu gặp BN có bệnh lý phức tạp hơn, BS Nhi khoa tổng quát không đủ khả năng theo dõi và chữa trị thì BN sẽ được chuyển đến BS Nhi khoa chuyên sâu.

BS Nhi khoa cũng tham gia công tác chữa trị cho BN nội trú, nơi BN được nhập viện theo quyết định của BS tại phòng khám. 

BS Nhi khoa còn là những người trực đường dây “cấp cứu BN” trong tình huống khẩn cấp.

GS.TS. Robert Sege, Đại học Y khoa Boston, Hoa Kỳ, hiện là Giám đốc bộ phận sức khỏe gia đình và sức khỏe trẻ em thuộc Trung tâm Y khoa Boston, đã gởi gắm rất nhiều tâm sự: “BS Nhi khoa thực thụ” trước hết phải “biết yêu trẻ” và kế đến phải có “lòng kiên nhẫn” mới có thể theo đuổi được nghề này. Bởi lẽ, tiếp xúc trẻ em, nhất là trẻ bệnh không phải là điều dễ dàng, trong khi lương của BS Nhi khoa không thuộc “top” những chuyên ngành y khoa tại Mỹ hiện nay.

BS. JoAnn Rohyans, một người “có tay nghề” tại tiểu bang Columbus, lúc đầu thích nghề “BS tâm lý”. Tuy nhiên, khi đi thực tập tại một bệnh viện nhi đồng, hình ảnh về người BS Nhi khoa đẹp như “thiên thần hộ mệnh” khiến bà đã quyết định chọn ngành BS Nhi khoa mặc cho sự đàm tiếu về lương bổng và những khó khăn khi bắt đầu bước vào nghề.

Theo bà, hiểu theo nghĩa rộng của nghề BS nhi khoa, giúp bảo vệ sức khỏe cho trẻ em cũng chính là cách góp phần nâng cao kỹ năng và kiến thức cho phụ huynh, vì thực tế có những điều họ hiểu chưa “thật đầy đủ” khiến phần nào ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.

Cụ thể như tình trạng nhiễm siêu vi thực sự là một bệnh lý rất phổ biến ở trẻ em, nhưng bệnh trên không cần một điều trị đặc hiệu nào, chỉ cần cha mẹ chăm sóc tốt và theo dõi sát diễn tiến trẻ bệnh là có thể qua khỏi, không cần sử dụng kháng sinh cho trị liệu.

Suzanne Robin, BS Nhi khoa gia đình tại tiểu bang Colorado, cho biết: nghề BS Nhi khoa muốn theo đuổi “khá gian nan” vì thời gian theo học quá dài, ít nhất cũng mất khoảng 11 năm ròng, chi phí học tập không phải ai cũng có thể “kham nổi”.

Hơn nữa, muốn thực sự trở thành BS - người bạn thân thiết của của trẻ em - cần phải có tấm lòng yêu trẻ, đây là điều không phải ai cũng có thể làm được.

Mỹ cũng thiếu BS Nhi khoa chuyên sâu

Con số 27.400 BS Nhi khoa chuyên sâu tại Mỹ dường như quá khiêm tốn so với dân số trẻ em ở đây. Rất nhiều chuyên khoa sâu thuộc lĩnh vực nhi khoa như: ngoại - chấn thương chỉnh hình sơ sinh thận niệu, da liễu ung thư nội thần kinh, tai mũi họng, mắt… đang thiếu BS phụ trách. Tình trạng trên đang là mối lo lắng của rất nhiều bậc phụ huynh, vì những lợi ích thiết thực cho sức khỏe trẻ em khi được tiếp cận với những BS Nhi khoa “có tay nghề”, cụ thể như:

Chất lượng chăm sóc sức khỏe trẻ em sẽ được hoàn thiện hơn.

Giảm thiểu đáng kể những biến chứng nguy hiểm đáng tiếc có thể xảy ra, nhất là quy trình phẫu thuật nhi khoa.

Giảm đáng kể mọi chi phí điều trị cho BN vì giảm được số ngày nằm viện, giảm chi phí di chuyển nhất là những vùng nông thôn xa xôi hẻo lánh.

Những bệnh lý nguy hiểm và phức tạp ở trẻ em rất cần sự hỗ trợ về điều trị của BS Nhi khoa thay vì BS đa khoa tổng quát.

Khảo sát về thực trạng thiếu BS chuyên sâu Nhi khoa tại Mỹ, Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ (AMA) đã đưa ra những nguyên nhân cơ bản của tình trạng trên như sau:

Sự mất cân đối về việc phân bổ lực lượng BS chuyên sâu Nhi khoa theo vùng miền: vì hầu hết các BS giỏi nghề đều muốn làm việc tại những thành phố lớn có đủ tiện nghi. Nghiên cứu của Mayer và cộng sự được thực hiện tại Mỹ từ năm 2005 đến năm 2009 cho thấy, một trẻ cần phải trung bình di chuyển hơn 44km mới có thể gặp được BS chuyên về ngoại nhi, BS phẫu thuật thần kinh hoặc BS chuyên phẫu thuật lồng ngực.

Mức lương của một BS nhi khoa thường thấp trong khi chi phí học tập mà họ phải đầu tư lại khá cao: một sinh viên muốn trở thành BS Nhi khoa sẽ phải kiên trì phấn đấu học tập liên tục với 4 năm tại trường cao đẳng, 4 năm tại trường đại học y và thêm 3 năm nội trú nhi mới trở thành BS Nhi khoa tổng quát. Nếu muốn thành BS Nhi khoa chuyên sâu thì cần học thêm chuyên khoa đó từ 3 - 5 năm nữa.

Theo số liệu thống kê của Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (American Association of Pediatrics - AAP), học phí mà người theo học bác sĩ nội trú nhi phải đóng hàng năm đã tăng lên liên tục, nếu năm 1997 phải đóng khoảng 70.000 USD, đến năm 2010 đã tăng đến mức hơn 250.000 USD/năm. Thực tế mức lương của một BS nhi khoa trọn năm chỉ vào khoảng 130.000 - 170.000 USD/năm, thấp hơn so với những chuyên ngành khác như: chuyên khoa mắt, tai mũi họng…

Những tiêu cực trong việc hỗ trợ chi phí cho công tác đào tạo sau đại học: một thực tế cho thấy, ngân quỹ dành cho đào tạo sau đại học tại những BV nhi đồng rất “mơ hồ” vì sự lạm dụng cho mục đích cá nhân. Theo một khảo sát được thực hiện năm 2012 về ngân quỹ dành cho việc đào tạo này hầu như chỉ là con số “zêrô”, vì không có nguồn ngân quỹ trọng yếu này nên nhiều chương trình đào tạo dành cho BS nội trú nhi phải ngưng hoạt động.

Những giải pháp của người Mỹ

Tuy nhiên, nước Mỹ đang có những giải pháp nhằm khắc phục tình trạng thiếu BS Nhi khoa chuyên sâu. Đó là:

Nhà nước tán thành việc hỗ trợ tối đa cho công tác đào tạo sau đại học tại những BV nhi đồng với kế hoạch dài lâu và liên tục. Đặc biệt, sẽ ưu tiên cho những vùng miền có nhu cầu cao về đào tạo BS nhi khoa.

Ủng hộ tối đa tính hợp lý của mục 5203 thuộc đạo luật chăm sóc sức khỏe hợp lý cho nhân dân, bao gồm chương trình hỗ trợ việc hoàn trả “nợ chi phí học tập” mà BS nhi khoa đã sử dụng để theo học chuyên khoa và chương trình trợ vốn cho sinh viên của tiểu bang nhằm giúp sinh viên Y khoa thuận lợi hơn trong học tập.

Khuyến khích nhà nước liên bang “tăng lương” cho ngành BS nhi khoa để thu hút nguồn nhân lực, cụ thể như thúc đẩy việc thực thi những chính sách phát triển nguồn nhân lực hiệu quả và lâu dài về nhi khoa cho địa phương.

Hỗ trợ tối đa các BS nhi khoa phát huy sự nghiệp của mình, nâng cao hiệu quả mô hình “chăm sóc BN tại hộ gia đình”.

Khám phá tiện ích của hệ thống công nghệ thông tin trong ngành Y tế, điển hình như hình thức “hội chẩn qua mạng” có thể được áp dụng để các BS nhi khoa tổng quát và BS nhi khoa chuyên sâu đang làm việc tại những vùng miền thiếu BS nhi khoa trầm trọng, nhằm giúp họ nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho trẻ em tại đây.

Một nghịch lý đang tồn tại ngay tại Mỹ, một quốc gia được xem là hùng mạnh và hiện đại bậc nhất về y tế, đang phải đối đầu với thực trạng thiếu BS Nhi khoa chuyên sâu trầm trọng. Theo số liệu thống kê của Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ (American Medical Association-AMA) năm 2009, tổng số BS Nhi khoa trên toàn quốc là 27.400 sẽ chăm sóc sức khỏe cho 75 triệu trẻ em, đã phản ánh sự mất cân đối tỉ lệ BS/dân số trẻ em.