Nguyên nhân viêm da, xuất huyết do dị ứng dùng thuốc bôi corticoid

Hiện nay các thuốc bôi corticoid dùng điều trị bệnh ngoài da rất phong phú và đa dạng và cũng là nhóm thuốc hay được bệnh nhân tự ý mua về dùng. Việc sử dụng không đúng chỉ định sẽ có nhiều nguy cơ gây tác dụng phụ, tai biến do thuốc làm cho bệnh nặng hơn, gây khó khăn cho việc chẩn đoán và điều trị tiếp theo vì chúng gây biến đổi hình thái lâm sàng và khả năng đáp ứng với điều trị của bệnh... Vì vậy cần phải hiểu về thuốc trước khi sử dụng.

Nên chọn dạng thuốc bôi nào?

Điều này rất quan trọng vì tác dụng của corticoid cũng bị ảnh hưởng bởi tá dược. Phân tử steroid ở thuốc mỡ có hoạt tính mạnh nhất, sau đó đến thuốc dầu, gel, cream, dung dịch, xịt:

- thuốc mỡ tác dụng tốt nhất đối với những tổn thương mạn tính có dày da, nên tránh bôi lên tổn thương da cấp tính có mụn nước chảy nước.

- thuốc dạng dung dịch, gel, xịt thích hợp cho vùng có lông tóc

- Thuốc dạng cream, dung dịch tốt nhất cho vùng nếp gấp.

- thuốc dạng gel, xịt thích hợp cho tổn thương ở niêm mạc

Tuy vậy đối với dạng thuốc mỡ rất nhờn và khó rửa nên ở vùng mặt, cổ không được ưa dùng mà dạng cream, gel, dung dịch lại thích hợp hơn. Dạng thuốc mỡ corticoid có hoạt tính cực mạnh không được dùng ở các nếp gấp hoặc bẹn bìu vì những vùng này hấp thụ rất mạnh và dễ gây biến chứng tại chỗ cũng như toàn thân.

Tác dụng phụ trên da là biểu hiện thường gặp khi dùng corticoid bôi và càng nặng hơn nếu dùng phương pháp băng bịt kín lâu dài mà không có sự theo dõi và hướng dẫn của thầy thuốc. Teo da có thể xảy ra rất nhanh khi dùng thuốc bôi có hoạt tính cực mạnh đặc biệt là khi bôi ở vùng da mỏng hoặc nếp gấp. Tác dụng phụ hay gặp nhất là trứng cá và tổn thương da dạng trứng cá đôi khi viêm da quanh miệng. Ngoài ra thuốc còn làm mất tính đàn hồi của da rạn da giãn mạch xuất huyết rậm lông rối loạn sắc tố, bùng phát nhiễm khuẩn nấm virut, làm chậm liền vết thương viêm da tiếp xúc dị ứng do thành phần có trong tá dược.

Chứng trơ với corticoid hay xảy ra ở bệnh nhân có viêm da cơ địa hoặc eczema khi bôi corticoid mà tổn thương không đáp ứng hoặc tiến triển nặng hơn.

Để tránh tác dụng phụ của thuốc khi dùng cần lưu ý một số điểm sau:

Thời gian bôi thuốc và số lần bôi trong ngày phải tuân thủ theo chỉ định của thầy thuốc. Thông thường mỗi ngày bôi từ 1-2 lần. Đối với những tổn thương mạn tính thường bôi thuốc trong 2 tuần sau đó nghỉ vài ngày hoặc một tuần rồi lặp lại 2-3 đợt như vậy sau đó thay bằng thuốc có hoạt tính nhẹ hơn.

Đối với các vùng da có đặc điểm giải phẫu khác nhau nên dùng thuốc có độ mạnh khác nhau vì khả năng hấp phụ khác nhau. Ví dụ ở vùng da dày như bàn tay bàn chân nên dùng loại có hoạt tính mạnh, cực mạnh, còn ở mặt, bẹn bìu nên dùng loại vừa hoặc nhẹ.

Diện rộng của vùng bôi thuốc cũng nên lưu ý, tránh bôi một vùng da rộng nhất là loại có hoạt tính mạnh vì dễ gây biến chứng toàn thân. Mặt khác nếu bôi dạng thuốc mỡ với diện rộng sẽ gây hạn chế hô hấp của da. Bởi vậy nếu có thương tổn lan toả toàn thân nên bôi luân chuyển từng vùng.