Đau đầu do thuốc - Hãy là người tiêu dùng thông thái

Đau đầu liên quan đến thuốc có thể xảy ra tức thì sau một vài lần dùng thuốc hoặc một quá trình dùng kéo dài hoặc trong quá trình giảm liều và cai một loại thuốc. Đau đầu được cho là do thuốc nếu cơn đau đầu tiên xảy ra ngay sau thời điểm dùng thuốc và giảm dần hoặc biến mất sau khi ngưng dùng thuốc, bất chấp đặc điểm của cơn đau có thể giống với các thể đau đầu khác như đau đầu Migraine, đau đầu vận mạch...

Đau đầu cũng có thể được quy là do thuốc nếu tình trạng đau đầu đã có từ trước nhưng nặng lên ngay sau khi dùng thuốc. Có 2 thể đau đầu do thuốc thường gặp nhất là đau đầu do tác dụng phụ không mong muốn của thuốc và đau đầu do lạm dụng thuốc.  

 

Đau đầu do tác dụng không mong muốn của thuốc có thể xảy ra với nhiều loại thuốc khác nhau. Các dẫn xuất của nitơ oxit (NO) như amyl nitrate, erythrityl tetranitrate, isosorbide mono hoặc dinitrate natri nitroprusside nitroglycerin mannitol hexanitrate, pentaerythritol tetranitrate và trinitrate phosphate đều có thể gây các cơn đau đầu cấp hoặc khá muộn sau dùng thuốc.

Đau đầu cấp do nhóm thuốc này thường ở vùng thái dương – đỉnh, đối xứng 2 bên, dao động theo nhịp mạch và bị khởi phát bởi hoạt động thể lực Với thuốc tiêm truyền, đau đầu thường xảy ra sau tiêm thuốc 2-5 phút và kéo dài khoảng 10 phút sau khi ngưng tiêm truyền.  

Đau đầu muộn do nhóm thuốc này ít khi xuất hiện ở người khỏe mạnh mà thường gặp ở những người có bệnh đau đầu từ trước như đau đầu Migraine. Các cơn đau đầu muộn này thường gặp ở vùng thái dương đỉnh, xuất hiện từ 1-5 giờ sau khi thuốc đã được thải trừ khỏi máu.

Đau đầu do nitroglycerin có thể giảm dần nếu thuốc được sử dụng liên tục trong ít nhất 1 tuần. Isosorbide mononitrate thường gây đau đầu kéo dài hơn so với nitroglycerin do thuốc được thải trừ chậm hơn.

Các thuốc ức chế men phosphodiesterase như sildenafil (viagra) và dipyridamole cũng có thể gây đau đầu Nghiên cứu cho thấy, sildenafil có thể gây ra các cơn đau đầu một pha ở phần lớn những người trẻ tuổi dùng thuốc đặc biệt là phụ nữ và những người có bệnh đau đầu Migraine.

Đặc điểm của đau đầu do sidenafil tương tự như đau đầu do các dẫn xuất NO, nhưng thường xuất hiện tương đối muộn (trong vòng 5 giờ sau dùng thuốc) và kéo dài trong khoảng 3 ngày, có thể xảy ra chỉ sau một liều đơn lẻ của thuốc. Một số thuốc khác có thể gây đau đầu với các mức độ khác nhau như nifedipine, thuốc hạ mỡ máu statin (simvastatin, atorvastatin…), viên tránh thai các thuốc chống viêm giảm đau (meloxicam, diclofenac…).

Đau đầu do lạm dụng thuốc: Bệnh nhân có các bệnh lý đau đầu mạn tính như đau đầu Migraine thường có xu hướng lạm dụng các thuốc giảm đau ergotamine hoặc nhóm triptan. Bản thân sự lạm dụng này có thể gây ra các cơn đau đầu mạn tính hằng ngày, điều này làm người bệnh bị lệ thuộc vào các thuốc cắt triệu chứng và giảm hiệu quả của điều trị dự phòng.  

Ngưng dùng các thuốc này có thể gây ra hội chứng cai thuốc với biểu hiện buồn nôn đau đầu tăng dần trong một thời gian, sau đó, tình trạng sẽ có thể được cải thiện. Ở những bệnh nhân với các bệnh lý đau đầu từ trước và có lạm dụng các thuốc điều trị, nếu xuất hiện các dạng đau đầu mới hoặc tình trạng đau đầu nặng lên thì cần được cân nhắc chẩn đoán đau đầu do lạm dụng thuốc.  

Các nhóm thuốc được chứng minh là có thể gây ra đau đầu do lạm dụng thuốc là ergotamine, nhóm triptan, các thuốc chống viêm giảm đau, các dẫn xuất thuốc phiện và thuốc phối hợp của các nhóm này.  

Đau đầu do lạm dụng thuốc xảy ra ở nữ giới nhiều gấp 3 - 4 lần so với nam giới. Trong điều trị, người bệnh cần có chế độ sinh hoạt điều độ, giảm bớt các sang chấn tâm lý và tập luyện thể dục thể thao. Đối với bệnh nhân điều trị ngoại trú tại nhà, có 2 chiến lược điều trị cơ bản được áp dụng: Giảm dần liều dùng của các thuốc đang bị lạm dụng và thay thế dần bằng một thuốc chống viêm giảm đau tác dụng kéo dài;  

 

Ngừng ngay lập tức các thuốc đang bị lạm dụng và thay thế bằng một thuốc trung gian như các thuốc chống viêm giảm đau (như naproxen) dihydroergotamine methylergonovine hoặc corticosteroid. Khi ngưng đột ngột các thuốc đang bị lạm dụng, cần lưu ý phòng ngừa hội chứng cai thuốc.  

Ví dụ như hội chứng cai thuốc do ngưng dùng đột ngột butalbital có thể được dự phòng bằng phenobarbital liều thấp. Nếu điều trị ngoại trú thất bại hoặc không an toàn, người bệnh cần được điều trị tại bệnh viện Các vấn đề cơ bản của điều trị nội trú đối với đau đầu do lạm dụng thuốc bao gồm: khử độc, bù dịch, giảm đau bằng các thuốc tiêm truyền,  dự phòng có hiệu quả đau đầu, cắt chu kỳ đau đầu, giáo dục người bệnh và tìm kiếm phương pháp kiểm soát đau đầu sau khi xuất viện.