Phương pháp giúp con thoát khỏi ý định tự tử hiệu quả

Cuộc sống hiện đại nhiều áp lực khiến những người trẻ có nhiều lý do để tìm đến cái chết. Khi rơi vào tình trạng trầm uất, mất thăng bằng, một cú sốc tình cảm, trẻ vị thành niên với những đặc điểm đặc trưng của lứa tuổi mình có thể đi đến quyết định tiêu cực và thậm chí sau đó có cả sự chuẩn bị để hành động, thực hiện quyết định của mình. 

Trên thực tế, rất nhiều người đã từng trải qua cảm giác này: cảm giác cùng đường, không có lối thoát cho cuộc đời mình, chỉ thấy những khía cạnh tiêu cực của cuộc sống hoặc của chính bản thân mình, thấy mình như đã bị 'bỏ đi'.

Không hiếm người, không chỉ là những người trẻ mới lớn nông nổi, trong nhiều tình huống, rơi vào tâm thế không muốn, không thể, không dám đối mặt với sự thật, và trong đầu manh nha một ý nghĩ: Chết!

Đồng cảm và không phán xét

Tiến sĩ giáo dục Nguyễn Thụy Anh, Phó Giám đốc Quỹ Hỗ trợ và Quảng bá Văn học Việt Nam - Văn học Nga chia sẻ trên một tờ báo rằng, người lớn đừng cho là chuyện đùa khi con cái tuổi teen bỗng nhiên nói đến cái chết, hoặc những lời đầy ẩn ý như 'Không có con thì bố mẹ sẽ sướng!', 'Bố mẹ sinh con ra làm gì'… Rất có thể, ý tưởng về cái chết càng ngày càng lớn hơn khiến đứa trẻ thậm chí nghĩ tới nó một thời gian dài.

Nếu cha mẹ thường xuyên chú ý quan sát trẻ sẽ nhận thấy nhiều tín hiệu bất thường trong lời nói, hành vi hoặc dấu hiệu cảnh báo con có ý định tự tử. Cái cớ để thực hiện hành vi tự tử như giọt nước tràn ly chứ không phải chỉ là một quyết định trong tích tắc. Những đứa trẻ như vậy thường đã chịu áp lực từ lâu.

Theo Tiến sĩ Thụy Anh, để có thể bảo vệ được trẻ, cha mẹ chỉ có một giải pháp: Thấu hiểu thông qua việc để ý quan tâm, biết chia sẻ đúng cách. Khi con đến tuổi dậy thì bố mẹ hãy hiểu và chấp nhận việc mình lùi lại hậu thuẫn cho con trong các mối quan hệ xã hội chứ không phải buồn phiền, cáu giận khi con 'chỉ thích bạn bè, quên bố mẹ'. Chính cách hành xử hiểu biết của bố mẹ sẽ tạo lập được mối quan hệ tôn trọng lẫn nhau giữa hai thế hệ. Và chắc chắn, khi gặp khó khăn với những mối quan hệ bên ngoài, đứa trẻ sẽ tìm đến hậu thuẫn của nó là bố mẹ.

Những lúc cần 'mắng mỏ', phê phán thì cũng tránh lên án thái quá, chụp mũ cho trẻ một cái tên tiêu cực (như đồ dối trá, đồ hèn nhát, ngu, dốt nát…) và đặc biệt không dùng phương pháp mỉa mai, hạ nhục nhân phẩm trẻ. Sự thẳng thắn ở giai đoạn này là rất cần thiết. Hãy bắt đầu bằng việc mô tả hành động cụ thể: 'Bố nhận thấy… ', 'Mẹ nhận thấy….' chứ không phải phán xét: 'Con toàn là…', 'Con lúc nào cũng…'.

Nếu bố mẹ hoặc người thân, thày cô giáo có thể tạo lập mối quan hệ tin cậy, tôn trọng lẫn nhau, giữ khoảng cách vừa phải hợp lý, không can thiệp quá sâu và cụ thể vào từng mối quan hệ của trẻ thì chúng ta có cơ hội để chia sẻ với trẻ nhiều hơn. Những sai lầm, đau khổ, đổ vỡ trong tình cảm bạn bè, tình yêu… có thể được giải tỏa khi trẻ cảm thấy có sự đồng cảm mà không phán xét.

Ngoài sự sẵn sàng chia sẻ, cần để ý quan sát trẻ tuổi mới lớn, nếu có điều gì bất thường, chớ cho là 'rồi sẽ qua'. Việc học sa sút đi, trẻ đắm chìm vào game để quên đi hiện thực; cãi nhau với bạn, đóng cửa ngồi lì ở nhà… Tất cả đều cần được kịp thời phát hiện và tìm hiểu nguyên do.

Với những trường hợp sốc về tình cảm khi gặp đau khổ đột ngột, sau cái chết của người thân, người bạn, hay thông tin về bệnh tật của bản thân, những trường hợp khác như bị lạm dụng tình dục v..v.. đôi khi cần đến sự hỗ trợ của người có chuyên môn. Đừng ngại tìm đến các chuyên gia tư vấn tâm lý hoặc bác sĩ tâm lý.

Đưa chủ đề tự tử ra trò chuyện cởi mở

Theo chuyên gia tâm lý – thạc sĩ Võ Xuân Hòa, khi phát hiện con cái có ý định tự tử cách tốt nhất là giúp trẻ tìm ra nguyên nhân gây ra sự căng thẳng trầm cảm; và giúp con giải tỏa, tránh xa các yếu tố gây căng thẳng bằng cách khuyến khích và tạo điều kiện cho họ tham gia các hoạt động xã hội, các hoạt động thể dục thể thao, học thiền…

Cha mẹ hãy mạnh dạn đưa chủ đề tự tử ra nói chuyện với con một cách cởi mở và giúp con vượt qua bế tắc, lấy lại cân bằng cuộc sống. Hãy nói một cách chân thành cho con hiểu cha mẹ rất quan tâm tới con và con không cô đơn.

Lắng nghe con và khuyến khích con nói ra, trút bỏ những nỗi đau, sự giận dữ. Hãy điềm tĩnh, chấp thuận những lời con nói mà không phán xét, không tranh luận đúng sai về những gì con đang nói.

Tạo niềm tin, hy vọng cho con để con nhận ra rằng căng thẳng trầm cảm chỉ là tạm thời, xung quanh con còn nhiều sự giúp đỡ, còn nhiều người thân, nhiều việc quan trọng với con, và cuộc sống của con rất có ý nghĩa.

Tìm sự giúp đỡ, hỗ trợ từ bạn bè của con; liên lạc với các chuyên gia tâm lý, nhân viên CTXH, nhân viên y tế để họ có các biện pháp trị liệu phù hợp.

Hãy chủ động và tự tin vào khả năng giúp đỡ, cứu chữa của cha mẹ sẽ ngăn chặn được tự tử.

Khuyến khích con thay đổi lối sống lành mạnh lạc quan, như lôi kéo con vào các hoạt động tập thể dục thể thao, ăn, ngủ điều độ, không sử dụng các chất kích thích

Di chuyển con tránh xa những đồ vật có thể giúp tự tử như dao, kéo, nhà cao tầng thuốc ngủ…

Tiếp tục theo dõi, giúp đỡ con kể cả khi con nói không còn ý nghĩ tự tử nữa. Con rất cần sự gần gũi, giúp đỡ của cha mẹ để cần bằng cuộc sống.

Biểu hiện của người có ý định tự tử

Theo Thạc sĩ Võ Xuân Hòa, người có ý định tự tử thường không chủ động yêu cầu sự giúp đỡ, nhưng điều đó không có nghĩa là họ không cần sự giúp đỡ. Hầu hết những người có ý định tự tử đều không muốn chết, họ bị rơi vào bế tắc trầm cảm nặng và chỉ mong muốn được thoát ra khỏi sự bế tắc đau đớn trầm cảm đó mà thôi.

Nếu chúng ta quan tâm và đi sâu tìm hiểu thì sẽ thấy những khó khăn, những bế tắc (đang bị thất nghiệp, đang bị nợ nần, đang bị chồng và gia đình xa lánh...) hoặc những lời nói và hành vi của họ đề cập đến cái chết, cực đoan.