Viêm tai giữa mạn tính có cholesteatoma là như thế nào?

Cholesteatoma là một loại bệnh tích đặc biệt trong bệnh cảnh của viêm tai giữa mạn tính. Trong đó, trên nền viêm tai giữa mạn tính xuất hiện các khối cholesteatoma có đặc tính phát triển, ăn mòn, phá hủy các thành phần của tai giữa và các cấu trúc lân cận, khiến cho quá trình viêm ngày càng lan rộng có thể dẫn tới các biến chứng rất nặng nề. Ở nước ta, loại bệnh tích này chiếm tỷ lệ khá cao trong các viêm tai giữa mạn tính.

Viêm tai giữa cholesteatoma là gì?

Khối cholesteatoma đầu tiên thường khu trú ở thượng nhĩ ăn mòn và phá hủy các cấu trúc xương con, sau đó lan rộng ra, có thể vào tai trong gây viêm mê nhĩ với các biểu hiện ù tai chóng mặt động mắt, mất thăng bằng... hay lên màng não, não gây ra các biểu hiện viêm nhiễm áp-xe tại vùng này với các triệu chứng sốt cao đau đầu cứng gáy, nôn buồn nôn nặng có thể dẫn tới hôn mê tử vong.

Ngoài ra, khối cholesteatoma có thể lan rộng ra sau, phá huỷ các cấu trúc tế bào xương chũm làm quá trình viêm lan rộng ra tĩnh mạch bên, tiểu não hoặc lan ra phía ngoài gây các biểu hiện xuất ngoại của viêm tai xương chũm

Cholesteatoma sinh ra từ đâu?

Có nhiều giả thuyết về nguyên nhân sinh ra khối cholesteatoma (thuyết nguyên phát, thứ phát...). Hiện nay đại đa số các tác giả thừa nhận thuyết hình thành khối cholesteatoma là do quá trình dị nhập của lớp biểu bì ống tai và màng nhĩ vào trong hòm tai qua lỗ thủng hay túi co kéo hình thành trong quá trình viêm tai.

Khối cholesteatoma phát triển như một u bọc, bên ngoài là một lớp màng với lớp biểu mô có khả năng chế tiết các men gây ra hiện tượng ăn mòn và phá hủy xương xung quanh và một lớp màng đáy có màu sáng óng ánh (màu đặc trưng của khối cholesteatoma). Bên trong là một khối mềm, trắng như bã đậu bao gồm các tế bào biểu mô lẫn với các tế bào mỡ và các tinh thể cholesterin.

Ban đầu khối cholesteatoma thường có kích thước nhỏ, có hình ảnh u bọc như đã mô tả trên. Khi lớn lên, khối bị vỡ ra dưới áp lực của các thành phần bên trong và bị nhiễm khuẩn khiến cho có hình ảnh chất tiết ra ngoài bẩn lổn nhổn như chất bã đậu và có mùi thối khẳm.

Biểu hiện khi bị viêm tai giữa mạn tính có cholesteatoma là gì?

Ngoài các biểu hiện của viêm tai giữa mạn tính thông thường như chảy mủ tai kéo dài, nghe kém viêm tai giữa mạn tính có cholesteatoma có một số dấu hiệu gợi ý như:

- Nghe kém rõ rệt do khối cholesteatoma làm cản trở dao động hay ăn mòn, phá hủy khối xương con. Nghe kém thường lớn hơn 50 – 60 Db.

- Mủ tai chảy có mùi thối khẳm, trường hợp điển hình còn có thể thấy hình ảnh mủ lổn nhổn, trắng như bã đậu, có các mảnh sáng óng ánh như xà cừ do vỏ khối cholesteatoma vỡ ra, khi thả vào nước sẽ nổi váng óng ánh như váng mỡ.

- Hình ảnh lỗ thủng “nguy hiểm’’: Lỗ thủng màng tai trong trường hợp có cholesteatoma thường nằm ở vị trí góc sau trên, màng trùng. Lỗ thủng điển hình thường nằm ở vị trí sát khung xương, có bờ nham nhở, có thể ăn sâu vào một phần da ống tai ở rìa lỗ thủng.

Đôi khi lỗ thủng bị che lấp bởi một đám mủ đặc, vảy hoặc một khối polyp (polyp ‘’gác cửa’’). Đôi khi có thể thấy hình ảnh chất lổn nhổn trắng như đã mô tả ở ống tai ngoài hay trong hòm nhĩ (trong trường hợp màng tai thủng rộng).

Khi thăm khám lâm sàng các trường hợp viêm tai giữa mạn tính có nghi ngờ cholesteatoma thường phải rất chú ý tìm kiếm các dấu hiệu sớm của biến chứng. Ngoài việc tìm những triệu chứng rầm rộ của các biến chứng như viêm màng não áp-xe não viêm tắc tĩnh mạch bên, hồi viêm, xuất ngoại..., ta cũng cần lưu ý đến các triệu chứng kín đáo như dấu hiệu chóng mặt thoáng qua của hiện tượng rò ống bán khuyên hay dấu hiệu liệt mặt ngoại biên nhẹ.

Việc thăm khám kỹ trong trường hợp này ngoài việc giúp đánh giá tiên lượng bệnh nhân trước mổ còn giúp giải thích tốt hơn cho bệnh nhân trước khi phẫu thuật.

Điều trị

Điều trị viêm tai giữa mạn tính có cholesteatoma chủ yếu là bằng phương pháp phẫu thuật. Điều trị nội khoa chỉ là tạm thời để chuẩn bị phẫu thuật hoặc dùng trong trường hợp có chống chỉ định phẫu thuật viêm tai giữa mạn tính có cholesteatoma là một loại viêm tai nguy hiểm.

Nếu để muộn không được điều trị có thể dẫn đến các biến chứng nặng nề có thể dẫn tới tử vong Do vậy các bệnh nhân viêm tai giữa cần đến khám tại các cơ sở chuyên khoa tai mũi họng nhằm phát hiện kịp thời và điều trị sớm loại hình viêm tai này.