Vĩnh biệt người cứu trẻ thoát bệnh tiêu chảy - GS. TS Lê Thị Luân

Theo đó, Việt Nam là nước thứ hai của châu Á và là một trong bốn nước trên thế giới (sau Mỹ, Bỉ, Trung Quốc) tự sản xuất được vắc-xin Rota. Thành quả nghiên cứu nói trên cũng như những đóng góp của GS. Luân đã góp phần giải quyết gánh nặng bệnh tật cho trẻ em khỏi căn bệnh tiêu chảy

GS.TS. Lê Thị Luân trong phòng nghiên cứu

Vắc-xin Rotavin-M1 được chỉ định để gây miễn dịch chủ động phòng bệnh viêm dạ dày ruột cấp do virut Rota. Đối tượng thích hợp uống liều 1 là trẻ từ 6-12 tuần tuổi.

Sự ra đời của vắc-xin này tại Việt Nam giúp giảm khoảng 7.000 ca tử vong hằng năm ở trẻ dưới 5 tuổi, giảm đến 820.000 lượt thăm khám của trẻ và giảm 122.000- 140.000 lần trẻ phải nhập viện do mắc tiêu chảy virut Rota. Đặc biệt, Rotavin-M1 được sản xuất tại Việt Nam, dùng cho người Việt Nam có chi phí khoảng 300.000 đồng/liều, chỉ bằng 1/3 so với giá vắc-xin ngừa virut tiêu chảy nhập khẩu từ 3 nước trên.

Khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là đưa Rotavin-M1 vào chương trình tiêm chủng mở rộng. Khi đó, công suất 200-300.000 liều/năm như hiện nay sẽ phải nâng lên 3,5- 4 triệu liều/năm, và giá dự kiến sẽ còn thấp hơn nhiều với khoảng 70.000 đồng/1 liều.

GS. Luân vừa ra đi đột ngột khi còn đang dang dở nhiều công trình nghiên cứu. Giáo sư đang tham gia cùng lúc ba đề tài nghiên cứu quan trọng của Trung tâm: Nghiên cứu vắc-xin bại liệt bất hoạt, vắc-xin tay chân miệng, vắc-xin đa giá. GS. Luân ra đi trong khi đang phụ trách toàn bộ việc nghiên cứu sản xuất vắc-xin tay chân miệng và tham gia những quy trình chính của việc nghiên cứu sản xuất vắc-xin bại liệt tiêm, thay cho vắc-xin uống (đã qua giai đoạn tiền lâm sàng, với chủng giống được nhập từ Viện Bại liệt Nhật Bản).

GS. Luân sinh năm 1962, tại Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc. Năm 1980, bà theo học Đa khoa nội nhi tại Đại học Y Hà Nội Tốt nghiệp Đại học Y khoa Hà Nội năm 1986 và sau khi tốt nghiệp bác sĩ nội trú chuyên ngành vi sinh năm 1989, bà được nhận về làm việc tại Phòng Kiểm định thuộc Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương. Đến năm 1994, bà được làm việc tại Phòng Kiểm định vắc-xin thuộc Trung tâm Khoa học sản xuất vắc-xin Sabin.

Cuối những năm 90 của thế kỷ trước, bệnh tiêu chảy do virut Rota tại Việt Nam là hiểm họa đáng sợ tại các bệnh viện có tỉ lệ bệnh nhân phải nhập viện luôn chiếm 50-70% trong các đợt dịch bùng phát. Ngoài việc kiểm định vắc-xin bại liệt, trong thời gian này, GS.TS. Luân tham gia chính đề tài nghiên cứu giám sát bệnh tiêu chảy do virut Rota tại Việt Nam - đề tài hợp tác với Trung tâm Kiểm soát bệnh tật CDC - Hoa Kỳ và WHO.

Kết quả nghiên cứu đã được nghiệm thu xuất sắc, thông qua đề tài cấp Bộ “Nghiên cứu tạo chủng virut Rota làm chủng dự tuyển cho chế tạo vắc-xin Rota phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ em Việt Nam” năm 2005. Công trình này đã được Cục Sở hữu trí tuệ Bộ Khoa học Công nghệ cấp bằng độc quyền giải pháp hữu ích với tên sáng chế: “Quy trình tạo chủng giống gốc virut Rota giảm độc lực để sản xuất vắc-xin ngừa bệnh tiêu chảy cấp” theo Quyết định số 45286/QD-SHTT, ngày 9/11/2011.

Từ năm 2006, bà cùng đồng nghiệp đã tiếp tục nghiên cứu phát triển vắc-xin phòng bệnh tiêu chảy do virut Rota thông qua đề tài cấp Nhà nước. Sau 2 năm làm việc không biết mệt mỏi đề tài đã xây dựng được quy trình công nghệ sản xuất vắc-xin Rota trên tế bào vero trong phòng thí nghiệm, đồng thời đề tài cũng đã xây dựng được quy trình kiểm định vắc-xin Rota theo tiêu chuẩn của WHO, đặc biệt đã sản xuất được vắc-xin Rota đạt tiêu chuẩn quy định của WHO.

Đây là bước ngoặt trong ngành vắc-xin học, lần đầu tiên tại nước ta sản xuất thành công vắc-xin Rota sử dụng hệ thống chủng giống thiết lập trên chủng nội địa với công nghệ cập nhật quốc tế. Theo đó, từ năm 2012, vắc-xin Rotavin-M1 đã được cấp phép lưu hành tại Việt Nam.

Vì sự đóng góp nói trên, năm 2014, GS.TS. Lê Thị Luân đã đạt giải Nhất trong lĩnh vực y dược của Giải thưởng Nhân tài Đất Việt. Trước đó, GS.TS. Lê Thị Luân là một nhà khoa học nữ được đón nhận Giải thưởng Kovalevskaia năm 2013 - giải thưởng cao quý tôn vinh những nhà khoa học nữ có thành tích xuất sắc trong nghiên cứu và ứng dụng khoa học vào thực tiễn cuộc sống

Theo thông tin mới đây của TS. Đặng Đức Anh, Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương cho biết, Bộ Y tế đang lên kế hoạch đưa vắc-xin Rotavin-M1 vào Chương trình tiêm chủng mở rộng trong thời gian tới.