Phân biệt bệnh viêm da tiếp xúc do côn trùng dễ nhầm với bệnh zona

Khoảng một tháng nay trên địa bàn các tỉnh phía Bắc, số bệnh nhân đến khám tại các phòng khám da liễu và Viện Da liễu Quốc gia rất đông, nhiều bệnh nhân có các biểu hiện đau rát tấy đỏ từng đám, từng vết dài trên da vùng mặt, cổ, chân và tay mà căn nguyên chính là do độc tố của côn trùng gây nên. Nhiều người hoang mang cho là dịch zona thần kinh, tự mua thuốc chữa zona làm cho bệnh trầm trọng hơn.

Bệnh rải rác trong cả năm. Tuy nhiên thời điểm này là mùa côn trùng phát triển, nông dân mới thu hoạch mùa làm mất nơi cư trú của côn trùng, cộng với mưa lũ làm cho côn trùng theo ánh sáng đèn vào nhà trong số đó có những côn trùng rất độc gây bệnh cho người. Thực tế cho thấy có hai loại côn trùng gây bệnh chủ yếu là ấu trùng bướm hay còn gọi là bướm đêm và kiến khoang.

Viêm da do ấu trùng bướm (carterpillar dermatitis)

Carterpillar là ấu trùng của bướm hoặc bướm đêm. Ấu trùng này có lông ngắn, chính lông đó có thể kích thích da gây viêm da viêm da do ấu trùng bướm xuất hiện theo mùa trong thời gian ngắn sau khi ấu trùng non xuất hiện. Do tiếp xúc trực tiếp với lông bướm hay lông phát tán trong gió. Tuy nhiên phản ứng ngứa của da sau khi tiếp xúc là thứ phát do kích thích cơ học, nhiễm chất giãn mạch hoặc phản ứng tăng mẫn cảm vẫn còn chưa rõ. Ấu trùng bướm đuôi nâu và ấu trùng bướm lông đã được tìm thấy ở nhiều nơi trên thế giới, các nhà khoa học đã phát hiện được trên lông ấu trùng bướm tiết ra một chất giống như histamin là căn nguyên chính gây nên ngứa. Ấu trùng có thể bò trực tiếp trên da hoặc gián tiếp do gió thổi đưa lông dính vào quần áo khi mặc vào sẽ bị bệnh.

Thương tổn hay thấy ở vị trí hở như mặt, cổ, tay, chân, đôi khi có viêm kết mạc mắt do đi đường bị ấu trùng bướm bay thẳng vào mắt, hoặc đêm ngủ ấu trùng bò lên vùng mắt.

Thương tổn do ấu trùng bướm thường là những ban đỏ phù nề sẩn và mụn nước mụn mủ nóng, đau rát.

Viêm da do độc tố của kiến khoang

Kiến khoang là loại kiến có kích thước nhỏ hơn hạt thóc có cánh bay, bụng thon nhọn có một khoang màu đỏ trên nền đen, tối lại rất hay bay vào bóng đèn bám trên các bức tường, giường, màn và bò cả lên người. Kiến này đốt rất đau và trong bụng chứa một chất độc giống như chất piridin ở sâu ban miêu. Chất này khi tiếp xúc vào da tạo nên viêm da thối thịt giống như bị tạt axít. Một số người không biết đã lấy tay giết kiến sau đó vô tình sờ lên mặt hoặc gãi lên da đã tạo thành những vết tổn thương dài, hoặc thương tổn ở cẳng tay khi ngủ vắt tay lên trán làm tổn thương lan sang trán, thương tổn ở bắp chân lây sang mặt sau đùi khi ngồi xổm, những thương tổn dạng như trên được gọi là thương tổn hôn nhau (kissing lesson) là dấu hiệu đặc thù chỉ có trong viêm da tiếp xúc do côn trùng.

Tính chất của thương tổn là những ban đỏ, mụn nước, mụn mủ, trợt loét nông trên da cũng giống như viêm da do ấu trùng bướm nhưng ở cấp độ nặng hơn, có thể bị nhiều tổn thương trên da. Đau rát nhiều làm bệnh nhân lầm tưởng là bệnh zona

Sự khác biệt của bệnh zona

Bệnh zona thực chất là do virut có ái tính với thần kinh gây nên: virut nhân lên trong các hạch thần kinh và theo các sợi thần kinh ra ngoài gây nên bệnh ngoài da, nên tổn thương chỉ bị một khúc bì do thần kinh đó chi phối và chỉ bị một bên rất hiếm khi bị 2 nơi hoặc đối xứng, hai bên. Còn viêm da do côn trùng thì tại vị trí tiếp xúc có thể bị nhiều nơi trên cơ thể.

Thương tổn của zona là những mụn nước bọng nước thành chùm thành nhóm như chùm nho đau xuất hiện trước khi mọc mụn nước 1-2 ngày và thường có hạch vùng lân cận. Đặc biệt là không có thương tổn hôn nhau như ở viêm da tiếp xúc, chỉ bị zona sau khi đã bị thủy đậu hiếm khi lây lan nên không thể nói là dịch zona  và đời người cũng chỉ bị zona một lần, nếu ai đó bị zona lần thứ 2 thì nên kiểm tra tình trạng bệnh kỹ lưỡng xem có mắc bệnh khác không.

Tính chất đau của zona là đau như điện giật, đau từng cơn, khi tổn thương đã khỏi nhưng đau vẫn còn tồn tại khá lâu. Còn viêm da tiếp xúc thì chủ yếu là rát và ngứa âm ỉ không thành cơn và khi tổn thương thuyên giảm thì hết đau hoàn toàn.

Điều trị viêm da tiếp xúc do côn trùng

Phải loại bỏ căn nguyên càng sớm càng tốt bằng cách tắm rửa, thay quần áo. Tại chỗ bị tổn thương bôi các thuốc như hồ nước, hoặc thuốc kháng sinh có corticoid như: supricor-N, fusicort, fobancort. Uống thuốc kháng sinh kháng viêm, kháng histamin trong 5 ngày bệnh sẽ khỏi.

Phòng bệnh

Hạn chế côn trùng vào nhà bằng cách đóng kín cửa kính, cửa chớp, tắt điện hoặc treo bóng điện ở ngoài sân, vườn để dụ côn trùng không vào nhà. Khi giặt, phơi quần áo không lộn trái, trước khi rửa mặt kiểm tra khăn mặt xem có sâu bọ bám trên khăn không? Khi nhìn thấy côn trùng bò trên người phải tìm cách xua, phủi côn trùng đi, không được giết côn trùng trực tiếp  trên da.