Thực phẩm hữu cơ: 'Cứu tinh' trong thời buổi thực phẩm bẩn nhiều?

'Thực phẩm bẩn' đang là một từ khóa 'hot' khiến dư luận cực kỳ phẫn nộ. Với một quốc gia nông nghiệp như Việt Nam, nếu chúng ta tự hào vì nuôi trồng những mặt hàng nông sản xuất đi năm châu bao nhiêu, thì có lẽ cũng nên xấu hổ vì tự mình cho dân tộc mình ăn những sản phẩm độc hại bấy nhiêu.

Trước vấn nạn 'thực phẩm bẩn', thay vì sợ hãi và khiến mọi người sợ hãi, tại sao chúng ta không tìm hiểu, khuyến khích việc sản xuất, phân phối, kinh doanh và tiêu dùng thực phẩm an toàn

Hiểu về thực phẩm hữu cơ

Thực phẩm hữu cơ không phải là khái niệm quá mới ở Việt Nam. Loại thực phẩm này đã bắt đầu xuất hiện tại một số cửa hàng hoặc trên mâm cơm một số gia đình thu nhập cao ở Việt Nam (vì giá bán khá cao so với thực phẩm thường). 

Tuy nhiên, hầu hết người tiêu dùng Việt Nam chưa được tiếp cận khái niệm này một cách đúng đắn, một phần do chưa được tuyên truyền đầy đủ, và chủ yếu vì chưa có cơ hội sử dụng rộng rãi sản phẩm. Trên thực tế, các nhà sản xuất và cung cấp thực phẩm hữu cơ ở Việt Nam còn khá ít và quy mô còn hạn chế.

Bài viết này sẽ giải thích đầy đủ và cặn kẽ về khái niệm thực phẩm hữu cơ để bạn đọc được biết.

Thực phẩm hữu cơ là gì?

Theo J.I Rodale – 'cha đẻ' của ngành trồng trọt hữu cơ ở Mỹ thì 'Thực phẩm hữu cơ - Organic Food - là nông sản không dùng thuốc trừ sâu và phân bón hóa học. Xuất phát từ niềm tin của nông dân, rằng cây trái lớn lên bằng phân xanh và không sử dụng hóa chất sẽ cho chất lượng tốt hơn.

Tóm lại thực phẩm hữu cơ thực ra là tất cả những sản phẩm nông sản, gia súc, gia cầm được người nông dân hay các nông trại, cơ sở sản xuất theo quy trình tự nhiên, không sử dụng hóa chất độc hại, tái sử dụng vật liệu và tiết kiệm năng lượng cung cấp cho người tiêu dùng. Cụ thể, những vụ mùa hữu cơ được gieo trồng theo hướng hoàn toàn không có thuốc trừ sâu, phân bón hóa học và các hóa chất khác.

Phân biệt thực phẩm hữu cơ động vật và thực phẩm hữu cơ thực vật

Thực phẩm hữu cơ động vật

Là động vật được nuôi ở những vùng riêng biệt mà trong thức ăn hay nước uống không có hóa chất nào như thuốc bảo vệ thực vật.

Động vật được nuôi lớn tự nhiên mà không sử dụng một loại kích thích tăng trưởng nào cả, ngoại trừ thuốc kháng sinh để chữa bệnh trước 90 ngày khi giết mổ.

Vật nuôi phải được cho ăn những thực phẩm có nguồn gốc tự nhiên. Một số nước còn cấm sử dụng động vật biến đổi gen công nghệ nano trong thực phẩm khi nuôi các thực phẩm hữu cơ. 

Thực phẩm hữu cơ thực vật

Là rau củ quả được trồng tự nhiên, tưới bón bằng phân thiên nhiên chứ không dùng một loại hóa chất bảo vệ thực vật hay phân bón hóa học nào.

Phân thiên nhiên lấy từ phân xác động vật, phân trộn từ các cây cỏ mục nát. Diệt trừ sâu bọ bằng thiên địch hoặc các biện pháp sinh học khác.

Thực ra, dù có hội tụ đủ các yếu tố như trên, thì thực phẩm hữu cơ vẫn có thể bị lây nhiễm một ít các chất hóa học từ các vùng khác lân cận còn sót lại. Do đó vấn đề nuôi trồng cách ly trong nhà kính cần được chú trọng.

Thực phẩm hữu cơ có an toàn hơn & dinh dưỡng hơn?

Ý kiến ủng hộ

Nhiều người cho rằng thực phẩm hữu cơ lành mạnh hơn khi so sánh với các loại thực phẩm thông thường. Vì nó được trồng mà không sử dụng hóa chất tổng hợp và nếu có sử dụng thì phải là loại tự nhiên – đó là các loài côn trùng có ích phân bón tự nhiên từ vụ mùa cũ (những bộ phận không dùng đến của vụ cây trồng năm trước được ủ thành phân bón tự nhiên – phân compost) và dựa trên sự quay vòng mùa vụ.

Nếu áp dụng những kỹ thuật này nhưng vẫn không đủ đáp ứng cho cây trồng thì những chất tổng hợp giống với tự nhiên và ít độc hại nhất sẽ được dùng để hỗ trợ với hàm lượng giới hạn (phân bón hữu cơ).

Ngoài ra, thực phẩm hữu cơ phải đi qua ít giai đoạn xử lý hơn và thực phẩm được gắn mác '100% hữu cơ' giữ được dinh dưỡng và mùi vị tốt hơn bởi vì chúng được nuôi, trồng một cách tự nhiên.

Sản xuất thực phẩm hữu cơ tốt cho môi trường vì không thải ra môi trường những hóa chất độc hại trong thuốc trừ sâu, không gây ảnh hưởng đến hệ sinh thái, sử dụng ít năng lượng và thải ra ít rác thải hơn sản xuất thực phẩm theo phương pháp bình thường. 

Ý kiến trái chiều

Theo Sir John Krebs, Chủ Tịch Food Standard Agency, chưa có chứng cớ khoa học nào chứng minh thực phẩm hữu cơ an toàn hơn, dinh dưỡng hơn thực phẩm nuôi trồng bằng hóa chất. Cơ quan French Food Safety, cơ quan Thực Phẩm Thụy Điển cũng đồng ý như vậy.

Tường trình của Hội Consumer Association trên tạp chí 'Which?' vào tháng 5 năm 2003 kết luận là các báo cáo về sự liên hệ giữa thực phẩm hữu cơ với ích lợi cho sức khỏe đều chưa thống nhất và cần được tiếp tục nghiên cứu. Mà nghiên cứu như thế nào? Đo lường chất dinh dưỡng gì? Đo khi thực phẩm mới thu hoạch tại vườn hay khi bày bán ở chợ?

Các nghiên cứu tại Michigan Experiment Station trong 10 năm, ở United States Plant, Soil and Nuitrition Laboratory, New York trong 25 năm và mấy năm nghiên cứu bên Anh đều cho là không có gì khác biệt giữa hai loại.

Theo các nghiên cứu này, điều kiện chăm nuôi, thời gian sử dụng có thể đưa tới hương vị khác nhau. Chất dinh dưỡng như đạm sinh tố chất béo, khoáng trong cây trái là do hạt giống, thời tiết, mùa hái lượm quyết định phần lớn. Rồi lại còn thay đổi giá trị dinh dưỡng vì chuyên chở gần xa.

Thêm vào đó, rất khó mà so sánh mức độ dinh dưỡng của hai thực phẩm vì còn nhiều yếu tố khác như thời tiết ánh nắng mặt trời mưa gió, loại đất, di truyền ảnh hưởng tới tăng trưởng và chất dinh dưỡng của cây. Các ảnh hưởng này có lẽ cũng quan trọng như là phân bón.