Ăn đặc sản “ruộng đồng” có thể mắc nguy cơ bệnh sán nhái

Đặc điểm của sán nhái

Sán nhái có tên khoa học là Diphyllobothrium erinacei gây bệnh cho người ở giai đoạn ấu trùng. Ấu trùng có dạng hình sâu với tên riêng là sparganum, bệnh do chúng gây nên gọi là sparganosis.

Bệnh sán nhái là bệnh của súc vật nhưng có khả năng lây truyền cho người. Vật chủ chính và nguồn bệnh lây nhiễm là những động vật ăn thịt như chó, mèo, các động vật hoang dại. Sán nhái trưởng thành ký sinh ở ruột non của các động vật này.

Sán nhái đẻ trứng vào nước trứng bị những con phù du - giáp xác gọi là các cyclops ăn phải, đó là những vật chủ phụ thứ nhất của sán. Sau đó, các cyclops bị ếch, nhái, chim, rắn ăn. Những vật chủ này trở thành vật chủ phụ thứ hai của sán. Khi ký sinh ở vật chủ phụ, ấu trùng ở dạng hình sâu dài khoảng vài centimét, màu trắng ngà, không chia đốt, không có đầu ở phía trước, chỉ có ống giác giả.

Trên thực tế, người có thể trở thành vật chủ phụ thứ hai của sán nhái trong các trường hợp như uống nước có cyclops đã nhiễm sán, ấu trùng sán vào ống tiêu hóa chui vào thành dạ dày ruột và tạo thành u ở đó hoặc người ăn thịt ếch, nhái, chim, rắn... còn sống, có ấu trùng sán vào ống tiêu hóa, ấu trùng có thể di chuyển đến thành dạ dày ruột và tạo thành khối u Ngoài ra, ở một số địa phương, người dân có tập tục dùng thịt ếch, nhái sống đắp vào da hoặc mắt để chữa bệnh viêm tấy tại chỗ; ấu trùng sán sẽ chui vào da, mắt và gây nên khối u ở đó.

Ở Việt Nam, người dân ở một số vùng thôn quê có quan niệm sai lầm cho rằng đau mắt đỏ là do “bốc hỏa”; vì vậy dùng thịt ếch, nhái sống là chất lạnh, mát đắp vào mắt để hạ hỏa”; khi đó ấu trùng sán từ thịt ếch, nhái bò vào mắt gây u ở mắt và có thể bị mù. Một số trường hợp người có thể bị nhiễm sán nhái do rửa mặt bằng nước có cyclops.

Chẩn đoán, điều trị

Triệu chứng bệnh lý phụ thuộc vào nơi có ấu trùng sán dạng hình sâu ký sinh. Nếu ấu trùng sán ký sinh ở mắt gây đau mắt chảy nhiều nước mắt viêm sưng màng tiếp hợp, bờ mi, mí mắt. Nếu ấu trùng sán ký sinh ở da sẽ gây ngứa, nổi mẩn, thâm nhiễm chung quanh ký sinh trùng; đôi khi có cảm giác thấy ấu trùng di chuyển. Trên thực tế đã phát hiện thấy ấu trùng sán nhái có dạng hình sâu ở vùng màng ruột thận bàng quang phổi, xoang ngực tim và mô não. Tiên lượng bệnh nặng khi ấu trùng sán nhái xâm nhập sâu vào bên trong. 

Chẩn đoán xác định chắc chắn các trường hợp bị nhiễm sán nhái căn cứ vào việc phẫu thuật lấy được ấu trùng sán.

Việc điều trị cũng bằng phẫu thuật, nếu không mổ được thì dùng thuốc novarsenol liều lượng từ 0,3 - 0,45g/kg trọng lượng cơ thể trong mỗi ngày; dùng từ 4 - 5 ngày thuốc praziquantel và mebendazole không có tác dụng diệt ký sinh trùng