Các biểu hiện ngoài da rõ rệt ở bệnh nhân đái tháo đường

Trong những năm gần đây, tỉ lệ mắc phải và tần suất lưu hành của bệnh đái tháo đường (ÐTÐ) ngày càng gia tăng trên toàn thế giới, đặc biệt cao ở các quốc gia công nghiệp hóa. Những rối loạn về nội tiết tố insulin và sự gia tăng nồng độ đường huyết trong máu của bệnh ÐTÐ dẫn tới những bất thường về chuyển hóa, mạch máu, thần kinh và miễn dịch. Các cơ quan có thể bị tổn thương do ÐTÐ là tim mạch, thận, hệ thống thần kinh, mắt và da. Nhiều bệnh nhân chỉ có được chẩn đoán xác định ÐTÐ khi các cơ quan nội tạng nói trên bị tổn thương. Việc nhận biết các nguy cơ có thể xảy ra sự bất thường trong biến dưỡng carbohydrate sẽ giúp chẩn đoán xác định bệnh ÐTÐ sớm và phòng ngừa các biến chứng. 

Những biểu hiện ở da có thể giúp phát hiện bệnh ÐTÐ trong khi bệnh ÐTÐ cũng có thể làm nặng hơn các bệnh lý ngoài da. Khoảng 30 -70% bệnh nhân ÐTÐ có những biểu hiện ngoài da trong quá trình diễn tiến mạn tính của bệnh

Bàn chân ÐTР

Là tình trạng bàn chân có những vết loét do hậu quả của ĐTĐ kết hợp với bệnh lý thần kinh ngoại biện (60-70%), sự thiếu máu do viêm mạch máu ngoại vi (15-20%) hay do cả 2 nguyên nhân trên. Những vị trí chịu sức ép ở bàn chân sẽ bị viêm loét, có thể gây biến chứng nhiễm trùng và hoại thư.

15-25% bệnh nhân ĐTĐ có thể bị bàn chân ĐTĐ, trong đó có 70% trường hợp phải đoạn chi.

Bệnh da do ÐTÐ

Sang thương da do ĐTĐ có màu hơi đỏ nâu, hình tròn, đường kính khoảng 0.5 – 1.5cm, là tình trạng dày các mạch máu ngoại biên, có sự tẩm nhuận tế bào lympho quanh thành mạch, lắng đọng sắc tố hemosiderin rải rác kèm xuất huyết Đây là bệnh lý mạch máu nhỏ, là dấu hiệu ngoài da phổ biến nhất của ĐTĐ và thường có ở trên 50% bệnh nhân ĐTĐ, nam nhiều gấp 2 lần nữ. Vị trí sang thương thường xuất hiện: cẳng chân, đôi khi có ở đùi, cánh tay. Bệnh nhân ĐTĐ có sang thương da do bệnh lý mạch máu nhỏ đặc hiệu này có thể có những biến chứng bệnh lý mạch máu do ĐTĐ như: retinopathy, neuropathy, nephropathy.

Hoại tử mỡ ÐTР 

Hoại tử mỡ do ĐTĐ xuất hiện ở khoảng 1% bệnh nhân ĐTĐ, >70% bệnh nhân là phái nữ. Nguyên nhân sinh bệnh chưa rõ nhưng có thể do tình trạng viêm các mạch máu nhỏ trong bệnh ĐTĐ. Sang thương là  những mảng da teo lớp thượng bì, màu nâu vàng, giới hạn rõ, không đau bề mặt có các vết loét. Bờ sang thương đỏ, nhô cao, đa số xuất hiện ở cẳng chân; 75% bệnh nhân đối xứng, có thể có ở bàn chân, cánh tay, thân mình hay da đầu.  Bệnh nhân ĐTĐ phụ thuộc insulin có thể có các sang thương hoại tử mỡ rất sớm, trung bình 22 tuổi. Trong khi đó, chúng xuất hiện trễ hơn ở những bệnh nhân ĐTĐ không phụ thuộc insulin hay ở những người không bị ĐTĐ, trung bình 49 tuổi. 

Đây là biểu hiện da thường gặp nhất của bệnh ĐTĐ, đặc biệt xuất hiện ở 50% bệnh nhân trẻ bị ĐTĐ phụ thuộc insulin, có nguyên nhân không rõ. Có thể có sự tham gia của bênh lý mạch máu nhỏ, tổn thương dính lớp sừng, tăng glycosylation và da lão hoá nhanh.

Chứng gai đen

Biểu hiện bởi hiện tượng da mịn như nhung, dày và tăng sắc tố, thường xuất hiện ở bề mặt các nếp gấp như: cổ, nách, bẹn, rốn, quầng núm vú dưới vú, cùi chỏ. Triệu chứng này rất phổ biến, đặc biệt là những ca ĐTĐ kháng insulin type A, thường gặp ở bệnh nhân người Mỹ gốc Phi, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và vùng Đông Nam Á có kèm thêm chứng béo phì một yếu tố trong hội chứng chuyển hoá. Nguyên nhân sinh bệnh là do tình trạng tăng insulin trong máu có thể kích hoạt insulin growth factor (IGF-1) thụ thể trên các tế bào sừng dẫn đến việc phát triển lớp thượng bì.

Chứng gai đen thường kết hợp nhiều nhất với ĐTĐ kháng insulin và một số bệnh nội tiết khác như suy tuyến giáp suy thượng thận Rất hiếm khi có dạng ác tính.

Mụn lồi có cuống  ngoài da

Là những u lành tính có cuống ngoài da thường thấy quanh cổ hay ở những nếp gấp lớn của người lớn tuổi, một số trường hợp các u lành tính có cuống xuất hiện kết hợp với chứng gai đen. Các nhà nghiên cứu khuyến cáo nên nghi ngờ nguy cơ mắc bệnh ĐTĐ do rối loạn biến dưỡng carbohydrate ở những người xuất hiện nhiều mụn lồi có cuống ngoài da.

Phát ban u hạt vàng

Sang thương cơ bản là những sẩn màu vàng hơi đỏ, kích thước từ 1- 4 mm ở mặt duỗi của chi, mông. Các tổn thương thường xảy ra theo đợt và có thể hợp lại thành một mảng lớn. Các nhà nghiên cứu cho rằng phát ban u vàng có thể là dấu chỉ điểm đầu tiên của bệnh ĐTĐ chưa điều trị, có tăng tricgyceride máu nặng.

Da biến đổi giống xơ cứng bì

Các biến đổi da giống xơ cứng bì là tình trạng da dầy và cứng ở mặt lưng các ngón tay (sclerodactylia) và các khớp liên đốt gần  hoặc liên đốt giữa. Triệu chứng có thể lan đến cẳng tay, cánh tay và lưng, đối xứng 2 bên, không đau. Da giống như sáp, biến đổi tương tự xơ cứng bì nhưng không đau, không có hiện tượng teo da, giãn mạch, sưng phù hay hiện tượng Raynaud.

Hiện tượng này xảy ra ở 10 – 50% bệnh nhân ĐTĐ, nam ~ nữ, thường nhất là ĐTĐ type I. Nguyên nhân sinh bệnh do các sản phẩm sau cùng của sự tăng glycosylation làm đặc quánh collagen

Phù cứng bì tiểu đường BUSCHKE 

Da bệnh nhân ĐTĐ bị phù cứng lan tỏa và đối xứng, đôi khi có hồng ban, xuất hiện chủ yếu ở cổ, vai, lưng,  Đây là biểu hiện ngoài da hiếm gặp, thường xảy ra ở bệnh nhân ĐTĐ nam, trên 40 tuổi, rất ít có ở bệnh nhân nữ. 

Bóng nước ÐTÐ

Là những bóng nước căng, đường kính khoảng 0,5-3cm, không có quầng viêm chung quanh, thường xuất hiện ở ngón tay bàn tay cẳng tay, ngón chân, bàn chân, cẳng chân, hiếm khi có ở thân mình. Sang thương dạng này hiếm gặp, phát triển cấp tính và thường có cảm giác đau xuất hiện ở những bệnh nhân bị ĐTĐ nghiêm trọng bệnh thần kinh tiểu đường bệnh võng mạc tiểu đường Những bóng nước xuất hiện tự nhiên ở các đầu chi có thể là dấu hiệu đầu tiên của bệnh ĐTĐ.