Vì sao viêm não, viêm màng não lại trở nên nguy hiểm?

1. Kiến thức cần thiết về bệnh viêm não, viêm màng não

Bệnh viêm màng não do não mô cầu có thể xuất hiện ở bất kỳ ai, nhưng nguy cơ cao ở trẻ em và người già do sức đề kháng kém. Bệnh lý chính là viêm màng não mủ và nhiễm trùng máu. Cả hai đều nguy hiểm vì có thể gây sốc tử vong nhanh chóng. Ở thể tối cấp, bệnh diễn tiến nhanh, tỷ lệ tử vong lên đến 60-70%; thể viêm màng não mủ tỉ lệ tử vong là 30-40% nếu việc điều trị không kịp thời.

Theo thông tin từ Bộ Y tế, từ đầu năm đến nay cả nước có 136 trường hợp mắc viêm não vi-rút, 5 trường hợp tử vong; 24 ca bệnh viêm màng não do não mô cầu, 2 bệnh nhân tử vong, tăng 16 ca so với cùng kỳ năm trước. Trong đó riêng tháng 4, có 11 ca viêm màng não do não mô cầu, 2 ca tử vong. Tại bệnh viện Nhi đồng 1, hiện tại đang có 42 trẻ đang điều trị với chẩn đoán xác định hoặc theo dõi bệnh viêm màng não, viêm não.

2. Nguyên nhân dẫn đến bệnh nặng và nguy hiểm hơn

Chẩn đoán xác định và điều trị đặc hiệu muộn

 - Bệnh viêm não và viêm màng não có biểu hiện ban đầu khá dễ nhầm với các bệnh thông thường như cảm, sốt đau đầu… Người bệnh được điều trị ở các cơ sở y tế nhỏ lẻ (cơ sở y tế tư nhân), dùng thuốc không đỡ, xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ viêm não mới cho đi viện thì bệnh đã nặng. Khi đó bệnh nhân đã bị rối loạn tri giác, tính mạng bị đe dọa mặc dù được chăm sóc ở cơ sở y tế hiện đại.

- Bệnh sốt vi-rút, chỉ có triệu chứng sốt cao không có chỉ điểm gợi ý bệnh, người bệnh được truyền dịch và hạ sốt vài ngày bệnh lui. Vì thế lại làm bỏ sót chẩn đoán với những trường hợp viêm não, màng não không điển hình. Bệnh nhân được điều trị theo phác đồ sốt vi-rút vài ngày không đỡ mới tìm ra nguyên nhân là bị viêm não viêm màng não. Khi đó mới được điều trị thuốc đặc hiệu làm hiệu lực điều trị giảm vì tổn thương não đã nặng nề.

- Một số bệnh nhân bệnh nghi ngờ viêm não, viêm màng não nhưng do điều trị theo hệ thống bảo hiểm y tế, phải đi theo tuyến từ xã, huyện, tỉnh rồi mới đến trung ương nên bị chậm trễ, chậm được xử lý đặc trị.

Viêm màng não mô cầu có thể gây ra những nốt phát ban

- Việc tự ý dùng thuốc kháng sinh khi bị sốt và điều trị kháng sinh qua các tuyến làm xét nghiệm dịch nuôi cấy dịch não tủy không tìm thấy vi khuẩn việc chẩn đoán xác định gặp khó khăn, phải dựa vào các thông số và triệu chứng đặc hiệu khác, không làm được kháng sinh đồ, không tìm được thuốc đặc hiệu khả dụng trong điều trị, gây khó khăn trong điều trị và tăng tỉ lệ tử vong.

Do sai lầm trong điều trị

- Việc dùng kháng sinh bao vây do không có điều kiện chỉ ra được kháng sinh khả dụng tốt nhất cụ thể cho từng bệnh nhân khiến bệnh không khỏi, diễn biến kéo dài (viêm màng não mất đầu). Đồng thời cũng gây khó khăn cho chẩn đoán khi bệnh nhân được chuyển lên tuyến cao hơn.

- Bệnh nhân được chuyển theo tuyến điều trị, mỗi tuyến một phác đồ điều trị khác nhau, làm rối loạn và thay đổi hình thái bệnh. Điều này dẫn đến chẩn đoán sai bệnh mặc dù ở cơ sở chuyên môn y tế cao cấp, đến khi tử vong chẩn đoán hồi cứu mới rõ là bị viêm não, màng não.

Bệnh nhân nhiễm HIV, suy giảm miễn dịch, do điều trị bệnh khác làm suy giảm hệ thống miễn dịch

Bệnh viêm não, màng não ở những bệnh nhân nhiễm HIV, bệnh máu có suy giảm miễn dịch bệnh nhân truyền hóa chất trong điều trị ung thư… thường diễn biến nặng nề và tỉ lệ tử vong và di chứng cao hơn rất nhiều.

3. Những dấu hiệu cần đặc biệt chú ý

Khi không có dấu hiệu điển hình bệnh viêm màng não viêm não như: co giật cứng gáy nôn mửa thóp phồng, tăng áp lực sọ não, dấu hiệu thần kinh kích thích…mà có những dấu hiệu nghi ngờ nên được kiểm tra kỹ lưỡng nhằm phát hiện sớm bệnh viêm não, màng não.

Bệnh trở nên nguy hiểm do nhiều dấu hiệu bệnh dễ nhầm lẫn với những bệnh khác nên không được điều trị kịp thời

- Đối với bệnh nhi sốt cao co giật: Bệnh nhi sốt không cao lắm nhưng co giật nhiều lần trong ngày, hoặc xen kẽ có những lần co giật nhưng không sốt… cần nghi ngờ bị viêm não màng não.

- Sốt cao kèm theo dấu hiệu thần kinh lơ mơ, trẻ ngơ ngác…

- Sốt cao, không có các chỉ điểm gợi ý bệnh, khám lâm sàng và xét nghiệm không phát hiện dấu hiệu tổn thương, chỉ chẩn đoán là sốt vi-rút khi đã khám kỹ loại trừ bệnh viêm não màng não.

- Sốt cao, kèm theo trên da có những ban hoại tử xuất huyết (ban tím thâm đen), nôn đau đầu dữ dội.

4. Phòng ngừa viêm não, màng não

- Tiêm phòng vắc-xin phòng viêm não viêm màng não có tác dụng to lớn trong hạn chế nguy cơ mắc bệnh. Có nhiều loại: vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản vắc-xin phòng bệnh não mô cầu nhóm A và C, vắc-xin phòng các bệnh do H.Influenzae tup B, vắc-xin phòng gây ra bởi Streptococus pneumoniae..

- Cảnh giác và khám phát hiện sớm bệnh khi có những dấu hiệu nghi ngờ viêm não, màng não.