Mắc bệnh viêm da tiết bã, sử dụng thuốc gì cho hiệu quả?

Nguyên nhân

Chưa hoàn toàn sáng tỏ song có nhiều giả thiết có tính thuyết phục:

Do thiếu, rối loạn hormone: bằng chứng: viêm da tiết bã và vẩy phấn da dầu thường gặp ở lứa tuổi rất nhỏ (10% ở trẻ trai, 95% ở trẻ gái). Trẻ dưới 3 tháng mắc nhiều, giảm nhanh khi 1 tuổi, giảm chậm hơn trong 4 tuổi tiếp theo, rồi hết hẳn. Bệnh lại tái hiện rầm rộ ở tuổi trưởng thành (có tỷ lệ cao hơn ở người lớn tuổi). Ứng với thời kỳ mắc nhiều là thời kỳ thiếu hay rối loạn hormone

Do nấm: bằng chứng: ở nơi có chủng nấm Malsssezia tăng sinh mạnh, thì ở đó có viêm da tiết bã (theo Mastrolonardo M - 2003, Schwartz RA- 2004). Loài nấm này thường chiếm ưu thế ở những vùng có nhiều tuyến bã (đầu thân, lưng trên). Dùng kháng nấm chống lại sự tăng sinh của vi nấm, bệnh được cải thiện (Heng MC -1990).

Do nguồn gốc thần kinh: bằng chứng: bệnh thường biểu hiện dưới dạng vẩy da đầu (gàu) hoặc hồng ban ở vùng nếp gấp mũi, môi trong giai đoạn bị stress mất ngủ Tìm thấy một số mối liên hệ giữa viêm da tiết bã với bệnh Parkinson, động kinh, chấn thương hệ thần kinh trung ương, liệt dây thần kinh mặt, bệnh rỗng tủy sống do các thuốc liệt thần kinh gây ra kèm theo chứng ngoại tháp, các rối loạn thần kinh khác, bao gồm sau tai biến mạch máu não Tuy nhiên, chưa tìm thấy chất dẫn truyền thần kinh gây bệnh.

Biểu hiện

Viêm da tiết bã có một số dấu hiệu:

Ở thanh thiếu niên và người lớn: bắt đầu bằng những vảy mỡ nhờn ở da dầu kèm nổi hồng ban và đóng vảy ở vùng rãnh môi - mũi hoặc vùng da sau tai. Cũng có ở vùng khác như: vùng lông mày, vùng râu mọc, vùng dưới vú, chỗ nếp gấp vùng thân, trên ngực, có khi cả ở giữa mặt. Có khi dạng hình cánh hoa, kèm theo có sần nang lông và quanh nang lông màu đỏ nâu, có khi dạng hình vẩy phấn, thành từng dát và mảng khắp người như vảy phấn hồng

Ở trẻ nhỏ: vùng đỉnh đầu sẽ có đóng vảy nhờn như mỡ nhưng không gây ngứa, không gây nứt, rịn nước (như viêm da cấp), vẩy có màu trắng, trắng xám hay vàng, hay xuất hiện vào tuần thứ 3 - 4 sau sinh.

Tuy dễ nhận thấy, nhưng những dấu hiệu này cũng làm nhầm sang một số bệnh khác (như vẩy nến, chàm thể tạng nấm tóc nấm candida mụn trứng cá).

Một số điểm chung về thuốc

Thuốc điều trị viêm da tiết bã hướng vào việc chống lại các nguyên nhân trên (xem chi tiết các loại thuốc ở dưới).

Thuốc thường dùng ngoài, dưới dạng dầu gội đầu hay dạng bôi trên da, ở nồng đô thấp, ít lần trong tuần, nên ít gây hại. Cần chọn lựa kỹ lưỡng, tránh dùng nhầm qua dạng có nồng độ cao hơn (chỉ dành dùng cho bệnh khác). Với riêng corticoid cần thận trọng, chỉ dùng trên vùng mặt viêm tiết bã khi có chỉ định của thầy thuốc da liễu.

Thuốc kháng viêm

Viêm da tiết bã vùng da đầu ở người lớn thường khởi đầu điều trị bằng một corticoid hoặc một chất ức chế canxi - thần kinh (cakcineurin) tại chỗ. Chúng thường dùng dưới dạng dầu gội đầu, cream lotion

- Dầu gội chứa corticoid: thường dùng loại dầu gội chứa fluocinolon.

- Cream bôi tại chỗ: thường dùng loại cream chứa các chất fluocinolon betamethason desonid. Hay dùng nhất là desonid, đó là một corticoid không có fluor (hydroxyprednisolon acetonid) có hoạt tính chống viêm, chống ngứa và ức chế quá trình sinh tổng hợp ở biểu bì và bì rất mạnh. Dùng trong viêm da tiết bã (và một vài bệnh khác như: eczema do tiếp xúc, viêm bì không điển hình liken hóa). Trong viêm da tiết bã thường dùng ở nồng độ thấp (0,05%).

- Chất ức chế calcineurin: thường dùng mỡ tacrolimus cream pimecrolimus Các chất này có tính kháng viêm, diệt nấm và không có nguy cơ làm giảm sức đề kháng của da và teo da như các corticoid. Có khi chúng cũng được dùng kết hợp với corticoid bôi tại chỗ. Hai thuốc này được dùng hàng ngày trong viêm tiết bã ở vùng mặt, vùng tai. Chỉ dùng dưới dạng thuốc bôi. Cần phân biệt với tacrolimus dạng thuốc uống hay truyền tĩnh mạch (dùng với mục đích chống thải loại trong ghép thận).

Thuốc chống nấm

Thường dùng chất chống nấm phổ rộng ketoconazol (dạng gel), mỗi ngày một lần, kết hợp với corticoid (desonid) mỗi ngày một lần, kéo dài trong hai tuần.

- Dầu gội chứa ketoconazol dùng cho viêm tiết bã da đầu, mỗi tuần dùng 3 lần cream (dạng gel) ketoconazol có thể dùng kết hợp với desonid tại chỗ trong viêm tiết bã da mặt mỗi ngày một lần, dùng trong 2 tuần.

- Dầu gội selenium sulfid: có tính kháng nấm phổ hẹp. Dùng cho viêm tiết bã da đầu (và bệnh khác như lang ben) với dịch treo có nồng độ thấp 2 - 3%. Cách dùng: dùng nước nóng thấm ướt tóc. Lắc kỹ dịch treo và đổ vào lòng bàn tay 1 - 2 thìa cà phê dịch treo xát nhẹ vào da dầu (không làm dây vào mắt). Để 2 - 3 phút rồi gội đầu bằng nước sạch. Làm lại như trên một lần nữa. Dùng 2 - 3 lần như thế mỗi tuần.

Ngoài các chất trên, có thể dùng các thuốc kháng nấm tại chỗ fluconazol hay ciclopirox hoặc dùng thuốc kháng nấm uống terbinafin.

Chất tiêu sừng

Chất tiêu sừng (keratolytic) là các chất được dùng trong các phác đồ điều trị viêm da tiết bã cổ điển. Đó là những chất có tính tiêu sừng, nhưng không có tính kháng nấm như: acid salicylic pyrithion. Riêng pyrithion - zinc vừa có tính tiêu sừng, vừa có tính kháng nấm (nhưng không kháng nấm đặc hiệu).

- Acid salicylic: làm tiêu lớp sừng trên da, dùng dưới dạng dầu gội đầu cho viêm da đầu tiết bã mỗi tuần 2 – 3 lần, hay bôi lên viêm da tiết bã ở vùng da khác mỗi ngày 2 - 3 lần.

- Pyrithion - zinc: là dẫn chất mercapto - pyridin. Vừa có tính tiêu sừng vừa có tính kháng nấm. Trong viêm da đầu tiết bã nhờn dùng dạng dầu gội 1,7%, nên để dầu gội trên tóc ít nhất là 5 phút cho dầu gội thấm vào da đầu, mỗi tuần có thể gội 2 lần. Trong viêm da tiết bã nhờn, dùng dạng nhũ tương 0,5%, mỗi tuần 2 - 3 lần. Loại này có thể dùng cho vùng da mặt nhưng không được làm dây vào mắt.

Viêm da tiết bã có tần số mắc cao, đặc biệt ở trẻ nhỏ, tuổi trưởng thành, người có các bệnh thần kinh liên quan. Tuy nhiên, người bệnh ít khám, có khi nhầm là do tuyến bã tăng hoạt động làm cho da nhờn, tự khắc phục tạm thời bằng mỹ phẩm Đúng ra, bệnh cần được khám tại chuyên khoa da liễu, phải điều trị bằng dược phẩm