Sức khỏe tâm thần - Một nửa vấn đề sức khỏe của con người

Theo định nghĩa về sức khỏe của Tổ chức Y tế thế giới, một người chỉ được coi là khỏe mạnh khi khỏe cả về thể chất lẫn tinh thần. Như vậy, sức khỏe tâm thần chiếm tới một nửa các vấn đề về sức khỏe của mọi người.

Tại các nước phát triển, có đến một nửa các trường hợp đi khám bệnh là khám tâm thần. Ở Việt Nam, vấn đề sức khỏe tâm thần đã được xã hội quan tâm hơn trong thời gian gần đây nhưng chưa đạt đến mức độ cần thiết.

Quan niệm của xã hội

Người dân nhìn chung vẫn quan niệm bệnh tâm thần là cái gì đó rất đáng hổ thẹn, cần che giấu. Trong quan niệm của họ, tâm thần đồng nghĩa với bệnh "điên" - một từ rất miệt thị để chỉ bệnh tâm thần phân liệt. Có thể nói không quá rằng tuyệt đại đa số người dân Việt Nam vẫn nhầm lẫn giữa bệnh tâm thần và bệnh thần kinh Đa số các bác sĩ cũng không hiểu sự khác nhau giữa bệnh tâm thần và bệnh thần kinh.

Bất chấp đã có những tiến bộ rất lớn trong ngành tâm thần, người dân vẫn luôn cho rằng bệnh tâm thần là bệnh không thể chữa khỏi. Rất nhiều người cho rằng đó là bệnh của ma quỷ, hoặc căn nguyên của bệnh được gán cho những lý do rất buồn cười như thất tình, học hành căng thẳng

Hiện đại hơn, họ gán cho căn nguyên của bệnh là do stress Theo Hội tâm thần học Mỹ, thuật ngữ stress được dùng để chỉ các "thảm họa" tự nhiên (động đất, sóng thần, núi lửa phun...) hoặc thảm họa nhân tạo (bị bắt cóc, tra tấn, hãm hiếp...). Còn các vấn đề khác chỉ được coi là căng thẳng Xin đừng quên rằng căng thẳng là một phần tất yếu của cuộc sống Có thể nói rằng cuộc sống sẽ vô vị biết bao nếu không có căng thẳng.

Đội ngũ bác sĩ tâm thần

Có thể nói ngay rằng đội ngũ bác sĩ tâm thần ở Việt Nam vừa yếu lại vừa thiếu. Rất nhiều người làm trong ngành tâm thần nhưng không hề được đào tạo gì về tâm thần (chuyên khoa I, thạc sĩ, chuyên khoa II). Nhiều bác sĩ đa khoa hoặc chuyên khoa khác vì các lý do khác nhau đã được chuyển về làm tâm thần. Không hiếm chủ nhiệm khoa tại bệnh viện tâm thần tỉnh chưa hề được đào tạo chuyên khoa cấp I tâm thần. Cá biệt, có giám đốc bệnh viện tâm thần tỉnh chỉ là bác sĩ chuyên khoa định hướng (chuyên khoa sơ bộ). Với đội ngũ chuyên môn như thế thì khó có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần cho nhân dân. Nhân dân ta có câu "Tiên trách kỷ, hậu trách nhân", những bác sĩ đó làm sao có thể tạo được sự tin cậy của người bệnh và gia đình họ? Và thật dễ hiểu tại sao khi bị bệnh, nhiều gia đình bệnh nhân lại tìm đến thầy cúng, đến bác sĩ thần kinh chứ không chịu đi bệnh viện tâm thần.

Công tác tuyên truyền

Có thể nói ngay rằng công tác tuyên truyền của chúng ta về sức khỏe tâm thần còn hạn chế. Những bài báo, các phóng sự, phim ảnh... nhiều khi gây phản tác dụng, khiến cho nhân dân càng sợ bệnh tâm thần hơn. Tưởng như những bộ phim phản cảm về bệnh tâm thần như "bãi biển đời người" chỉ có trong quá khứ, nhưng gần đây một tờ báo điện tử có uy tín lại đưa tin về việc điều trị bệnh hoang tưởng bằng phương pháp phẫu thuật não. Cần nhớ rằng phương pháp điều trị bệnh kiểu này đã bị thế giới bỏ từ năm 70 của thế kỷ trước vì không có hiệu quả và tai biến quá nhiều.

Thuốc chữa bệnh

Ngày nay, ở Việt Nam có rất nhiều thuốc an thần và chống trầm cảm mới, tác dụng điều trị rất tốt và rất ít tác dụng phụ dù dùng thuốc kéo dài suốt đời. Với các thuốc này, nếu được sử dụng đúng, có thể điều trị khỏi đến 90% số trường hợp trầm cảm khống chế hoàn toàn được 75% số trường hợp rối loạn cảm xúc lưỡng cực và tâm thần phân liệt, cai nghiện thành công (không tái nghiện) đa số các trường hợp nghiện rượu nghiện ma túy cũng như nghiện game điện tử.

Đề xuất

Từ thực tế trên, thiết nghĩ công tác cán bộ là mấu chốt thành công của tất cả các vấn đề trong ngành tâm thần, vì thế nên chú trọng giải quyết các vấn đề sau:

Đào tạo chuyên môn. Chuẩn hóa tất cả đội ngũ bác sĩ trong ngành tâm thần (cũng như ngành giáo dục đang làm đối với đội ngũ giáo viên). Chỉ cho các bác sĩ có trình độ chuyên khoa cấp 1 trở lên về tâm thần mới được khám bệnh, kê đơn cho bệnh nhân tâm thần. Các bác sĩ dưới chuẩn sẽ bị bắt buộc đi học hoặc phải chuyển sang làm công việc khác không liên quan trực tiếp đến điều trị. Sẽ có rất nhiều ý kiến phản đối, nhưng nếu không làm tốt thì đội ngũ bác sĩ trong ngành tâm thần sẽ mãi tụt hậu so với các chuyên ngành khác. Công tác đào tạo trước hết nhằm vào các bác sĩ trẻ. Các đối tượng này còn nhiệt tình, dễ tiếp thu kiến thức, thời gian công tác dài sẽ cống hiến nhiều cho xã hội.

Công tác cung ứng thuốc Mỗi năm, nguồn kinh phí của Nhà nước cấp cho ngành tâm thần có hạn. Sau khi trừ các khoản, số tiền dành cho mua thuốc còn rất ít. Nhưng có hiện tượng ở nhiều nơi, các thuốc đắt tiền của Pháp, Mỹ, Anh lại được lựa chọn mua chứ không phải các thuốc cùng loại rẻ tiền hơn, nhưng chất lượng vẫn đảm bảo của Việt Nam, Ấn Độ, Hàn Quốc. Nếu làm tốt công tác quản lý, cung ứng thuốc, chúng ta sẽ mua được nhiều thuốc mới hơn, thay thế dần cho các thuốc cổ điển, ít tác dụng mà bấy lâu chúng ta vẫn dùng. Như vậy, sẽ có nhiều bệnh nhân được hưởng lợi hơn từ công tác chăm sóc sức khỏe tâm thần.