Vì sao loại dược phẩm có chứa PPA lại bị khuyến cáo nguy hiểm?

Cơ quan Quản lý thuốc và thực phẩm Mỹ (FDA) đã xếp các thuốc trị bệnh cảm có chứa chất phenylpropanolamine (PPA) vào nhóm thuốc không an toàn, không được mua dùng nếu không có chỉ định của bác sĩ. Nhưng sau đó, nhiều thuốc trị cảm cúm thông thường, thuốc giảm cân và nhiều dược phẩm khác như thuốc thông mũi vẫn có chứa PPA. Vì sao loại dược phẩm này lại bị khuyến cáo nguy hiểm khi sử dụng?

Tác dụng của PPA

PPA là một hoạt chất có tính chất giống như một amin giao cảm có tác dụng gây co các tiểu động mạch nhỏ ngoại biên, làm co mạch ở các cuốn mũi, từ đó làm giảm triệu chứng viêm và giảm xuất tiết chảy nước mũi Mặc dù thuốc có tác dụng trong điều trị chứng nghẹt mũi nhưng thời gian gần đây đã có nhiều báo cáo ghi nhận thuốc phenylpropanolamine có khả năng làm tăng huyết áp của người sử dụng thuốc cũng có khả năng ức chế sự thèm ăn nên nó còn được sử dụng như một trong các phương pháp nhằm giảm cân Nhưng chủ yếu PPA được đưa vào trong các loại thuốc trị cảm cúm bởi thuốc nhanh chóng làm giảm các triệu chứng ở những bệnh nhân này. Chính vì điều này nó đã được khuyến cáo không sử dụng hoặc hạn chế dùng.

Khi dùng thuốc trị cảm cúm có chứa PPA, nhất thiết phải có sự chỉ định của bác sĩ chuyên khoa

Thuốc được dùng khi nào?

Thuốc được chỉ định trong các bệnh ở viêm mũi họng như hắt hơi chảy nước mũi ho ngạt mũi và nhức đầu do viêm mũi cấp tính hoặc dị ứng viêm họng cảm cúm Nhưng do thuốc có các tác dụng phụ như chóng mặt mất ngủ đau đầu và cảm giác bứt rứt khó chịu trong người; buồn nôn nôn táo bón chán ăn nổi mẩn ngoài da... nên những bệnh nhân đã từng bị dị ứng hoặc quá mẫn với các thành phần của thuốc thì không được sử dụng. Đặc biệt, đối với bệnh nhân tăng huyết áp tim mạch tiểu đường và cường giáp bệnh nhân nhãn áp cao và phì đại tiền liệt tuyến; phụ nữ có thai... phải hết sức thận trọng. Không nên dùng thuốc kéo dài, do vậy nếu dùng thuốc vài ngày mà không thuyên giảm triệu chứng thì cần phải ngừng thuốc và trao đổi với bác sĩ để được đổi sang thuốc khác.

Khi dùng thuốc kết hợp với các thuốc khác cũng để trị viêm mũi, chống dị ứng hoặc trị cảm cúm thì phải hỏi ý kiến của bác sĩ, bởi có rất nhiều loại thuốc chứa thành phần PPA, nếu vô tình dùng hai loại thuốc có chứa thành phần này trở lên sẽ gây quá liều và nguy hiểm. Do vậy, khi sử dụng thuốc phải có đơn của bác sĩ, sử dụng đúng thuốc, đúng liều lượng.

Vì sao thuốc được khuyến cáo là nguy hiểm?

Trong tất cả các toa thuốc đều có khuyến cáo: đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng. Đối với thuốc chữa bệnh ở tai mũi họng như thuốc ho thuốc chữa cảm... để tránh dùng chồng chéo thuốc dẫn tới quá liều PPA thì việc đọc kỹ hướng dẫn sử dụng thuốc lại càng cần thiết.

Chất này đã bị cấm sử dụng ở nhiều nước do có hại cho hệ thần kinh Cũng đã có báo cáo ghi nhận thuốc PPA có khả năng làm tăng huyết áp của người sử dụng. PPA có tác dụng gây co các tiểu động mạch ở cuốn mũi nhưng cũng có thể gây co các mạch trên toàn cơ thể. Điều này góp phần làm tăng huyết áp của bệnh nhân. Huyết áp sẽ tăng ít hoặc không tăng nếu như thuốc được sử dụng với liều vừa đủ trong giới hạn cho phép.

Nếu dùng quá liều có thể gây cơn tăng huyết áp đối với người không bị bệnh tăng huyết áp và kích hoạt gia tăng cơn tăng huyết áp ở bệnh nhân đang bị tăng huyết áp dẫn đến nguy hiểm. Do PPA có tác dụng thông qua việc giải phóng có chọn lọc các chất có hoạt tính giao cảm rất mạnh như adrenalin, noradrenalin, dopamin. Các chất này là thủ phạm gây co mạch làm tăng huyết áp. Ngoài ra, các chất này còn làm nhịp tim nhanh khô miệng và niêm mạc Nếu dùng thuốc quá liều còn có nguy cơ gây tử vong

Cách nào khắc phục?

Tại một số quốc gia như Mỹ, Canada, Ấn Độ và Hàn Quốc đã cấm lưu hành thuốc có chứa PPA. Còn tại các nước chưa cấm thuốc có chứa thành phần PPA, thì để hạn chế tối đa tác dụng không mong muốn của thuốc, các nhà thuốc không bán thuốc này khi không có đơn thuốc; người bệnh phải tuân thủ đúng theo đơn thuốc, không tự ý “tăng liều” thuốc, không uống thuốc theo kiểu “mách nhau”, không sử dụng một đơn thuốc cho nhiều người, nhiều lần, khi sử dụng thuốc cảm cúm thấy có các dấu hiệu bất thường như tim đập nhanh đau đầu mặt nóng bừng, huyết áp tăng... phải báo ngay cho bác sĩ điều trị biết hoặc đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được điều trị ngộ độc do thuốc gây ra.