Ai dễ bị nhồi máu phổi khi đi máy bay, có thể bạn chưa biết

Khi chất lượng cuộc sống ngày càng được chú trọng và nâng cao, nhiều gia đình đã lựa chọn những chuyến du lịch dài, khám phá những miền đất mới lạ trên thế giới. Tuy nhiên, không phải người nào cũng đủ sức khỏe để có thể ngồi nhiều giờ đồng hồ trên máy bay như vậy. Việc hành khách đột tử trên các chuyến bay không còn là chuyện hiếm gặp, nguyên nhân chủ yếu là nhồi máu phổi do huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới di chuyển lên. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho độc giả thông tin về triệu chứng cũng như các biện pháp phòng tránh nhồi máu phổi có thể xảy ra.

Tại sao lại là nhồi máu phổi?

Nhồi máu phổi (NMP) hay tắc động mạch phổi thường do huyết khối (cục máu đông) hình thành trong các tĩnh mạch (TM) sâu ở chi dưới di chuyển lên. Các cục máu đông theo hệ thống TM chi dưới, lên TM chủ bụng, vào tâm nhĩ phải, xuống tâm thất phải, lên động mạch (ĐM) phổi. Nếu cục máu đông có kích thước đủ lớn sẽ gây tắc nghẽn ĐM phổi khiến cho bệnh nhân bị suy hô hấp và có thể tử vong nhanh chóng nếu tắc các nhánh lớn của ĐM phổi.

Nguyên nhân do đâu?

Trong khoang máy bay hành khách, không khí rất khô, do đó có thể gây mất nước cho hành khách dẫn đến cô đặc máu làm máu dễ đông trong các TM sâu. Áp lực thấp khi máy bay lên cao, ngồi bất động lâu trong những chiếc ghế chật cũng góp phần gây huyết khối TM sâu chi dưới. Điều này đã được chứng minh bằng tỷ lệ NMP cao hơn ở nhóm hành khách ngồi khoang thường (economy class) so với nhóm hành khách ngồi khoang VIP (ghế rộng và cử động thoải mái hơn). Các yếu tố khác như hành khách phải thắt dây an toàn liên tục, không được đi lại khi máy bay di chuyển trong vùng thời tiết xấu làm tăng tỷ lệ huyết khối TM sâu chi dưới.

Các biểu hiện của viêm tắc TM chi dưới và NMP

Huyết khối TM sâu chi dưới thường biểu hiện bằng các triệu chứng như tê bì chuột rút rối loạn cảm giác chi bên có huyết khối. Đau chi cũng thường biểu hiện sớm. Các dấu hiệu phù, sưng nề chi thường muộn và khi TM lớn bị tắc. Sốt và nhịp tim nhanh cũng có thể có ở một số bệnh nhân. Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp viêm tắc TM sâu chi dưới không có biểu hiện gì đặc biệt.

Về mặt lý thuyết, NMP xảy ra chỉ sau khi đã có cục máu đông ở chi dưới di chuyển lên gây tắc. Nói một cách khác, các triệu chứng của NMP xảy ra sau triệu chứng huyết khối TM sâu chi dưới. Nhưng trên thực tế, nhiều khi huyết khối TM chi dưới không có biểu hiện gì đặc biệt hoặc biểu hiện nhẹ trong khi bệnh nhân bị ngay các triệu chứng rầm rộ của NMP như đau ngực khó thở dữ dội ho khạc máu hoặc bọt hồng, cộng với các triệu chứng của suy thất phải cấp như nhịp tim nhanh gan to, TM cổ nổi… và bệnh nhân tử vong nhanh chóng kể cả khi được cấp cứu nếu như NMP diện rộng.

Ai là người có nguy cơ cao?

Những người có nguy cơ cao bị huyết khối TM sâu chi dưới và NMP khi đi máy bay là những người đang bị ung thư; bị bệnh tim phổi mạn tính (suy tim bệnh phổi tắc nghẽn…); bệnh nhân có các rối loạn đông máu; béo phì tiền căn bị viêm tắc, giãn TM chi dưới; người mới bị nằm lâu do phẫu thuật; người phải cố định chi dưới do gãy xương; phụ nữ có thai hoặc trong thời kỳ chu sản; người đang dùng thuốc tránh thai hoặc liệu pháp hormon thay thế; những người có tuổi từ 40 trở lên, đặc biệt là ở người già Các yếu tố nguy cơ khác gây huyết khối TM sâu chi dưới và NMP là thời gian ngồi trên máy bay lớn hơn 10 tiếng và bay quãng đường từ 5.000km trở lên.

Phòng tránh thế nào?

Dựa trên một số nghiên cứu lớn, các bác sĩ đã đưa ra một số khuyến cáo về phòng tránh huyết khối TM sâu chi dưới và NMP cho hành khách đi máy bay. Các biện pháp bao gồm: đi lại trong khoang máy bay từ 15 - 30 phút đối với các chuyến bay dài từ 3 giờ trở lên; làm một số động tác tại chỗ như co giãn cơ xương khớp như vận động bàn chân, gấp chân lên ngực, ngả người ra trước, quay cổ…; chỉ nên ngủ tối đa là 30 phút/lần; hạn chế uống rượu cà phê để tránh nguy cơ mất nước; uống đủ nước trong suốt chuyến bay; nếu có thể, cố gắng đi bộ trong sân bay khi tạm dừng hoặc chuyển máy bay.  

Đối với những người có các yếu tố nguy cơ cao như trên, nên tham khảo ý kiến thầy thuốc chuyên khoa trước những chuyến bay dài ngày để có thể được tư vấn thêm về các biện pháp dự phòng như băng chun chi dưới, uống các thuốc chống đông, điều trị tốt các bệnh mạn tính đang có để giảm tối thiểu nguy cơ huyết khối TM sâu chi dưới và đột tử do NMP trong quá trình bay.

Trong một nghiên cứu trên 135 triệu lượt hành khách từ hơn 145 nước đến sân bay Charles de Gaulle (Pháp), có 56 bệnh nhân bị nhồi máu phổi do huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới di chuyển lên. Trong số đó chủ yếu là những người đã ngồi trên máy bay với khoảng cách lớn hơn 5.000km…