Sốt là gì? Cơ chế sinh bệnh sốt có thể bạn chưa biết

Sốt là gì?

Sốt là một triệu chứng thường gặp của nhiều bệnh lý toàn thân gây nên rối loạn điều hòa thân nhiệt làm phá vỡ sự cân bằng giữa sinh nhiệt và thải nhiệt của cơ thể Trong nhiều bệnh lý, đặc biệt là các bệnh nhiễm khuẩn triệu chứng sốt thường xuất hiện rất sớm. Vì vậy, sốt còn được coi là triệu chứng nhạy bén và đáng tin cậy.

Sốt gây rối loạn điều hòa thân nhiệt

Ở điều kiện sinh lý bình thường, khi nghỉ ngơi tại giường thì nhiệt độ cơ thể đo ở miệng là < 99 độ F (hay < 37,2 đô C). Nhiệt độ ở hậu môn cao hơn nhiệt độ ở miệng 0,5 đến 1 độ F (khoảng 0,2-0,3 độ C). Trong thực tế, người ta thường đo nhiệt độ cơ thể ở nách. Nhiệt độ ở nách (ngoài da) sẽ thấp hơn nhiệt độ ở miệng và hậu môn. Chính vì vậy, khi đo nhiệt độ ở nách mà > 37 độ C thì coi đó là dấu hiệu không bình thường.

Các giai đoạn của sốt 

- Giai đoạn 1: Cơ thể phản ứng với tác nhân gây sốt bằng cách tăng bạch cầu, nhiệt độ lên cao, da lạnh, cơ thể run rẩy mạch máu ngoại vi co hẹp, lông tóc dựng đứng, da xanh nhợt, khô.

- Giai đoạn 2: Nhiệt độ giữ ở mức cao, cơ thể hết run

- Giai đoan 3: Nhiệt độ giảm, mạch máu ngoại vi giãn mở, đổ mồ hôi da lạnh và trở lại màu sắc bình thường.

Sốt có thể ngắn hạn hoặc dài hạn. Ngắn hạn thường là khoảng 2 tuần lễ, trong các trường hợp nhiễm vi khuẩn. Dài hạn lâu hơn hai tuần lễ như trong trường hợp ung thư hoặc sốt không rõ nguyên nhân (FUO).

Sốt diễn ra theo 3 giai đoạn

Theo các khoa học gia, một cơn sốt nhẹ làm tăng interferon một chất thiên nhiên chống virus và ung thư; tăng khả năng diệt vi khuẩn của bạch huyết cầu và lymphô bào. Nhiệt độ cao cũng gây cản trở cho sự tăng sinh của vi khuẩn.

 Cơ chế bệnh sinh của sốt

Sốt là một phản ứng của cơ thể trước nhiều tác nhân: vi khuẩn và độc tố của chúng nấm ricketsia ký sinh trùng một số chất hoá học và thuốc men hormon các kháng nguyên của cơ thể... Những tác nhân gây sốt trên gọi là chất sinh nhiệt (CSN) ngoại sinh.

Tác nhân gây sốt là chất sinh nhiệt

Các chất sinh nhiệt ngoại sinh tác động thông qua chất trung gian gọi là chất sinh nhiệt nội sinh. Interleukin-1 được coi là cytokin đảm nhiệm chức năng này. Interleukin-1 do các tế bào đơn nhân và đại thực bào sản xuất ra, bản chất là một peptid có vai trò đáp ứng sớm hay "đáp ứng của giai đoạn cấp tính". Hoạt động của interleukin-1 được thực hiện khi chúng tác động lên các nơron cảm ứng nhiệt ở vùng trước thị giác của vùng dưới đồi thị. Interleukin-1 kích thích quá trình tổng hợp prostaglandin nhóm E từ acid arachidonic.

Prostaglandin E mà đặc biệt là PG-E1 sẽ kích thích quá trình tổng hợp adenyl monophosphat vòng (AMP vòng) để hoạt hoá quá trình sinh nhiệt. Thực chất của quá trình sinh nhiệt là một dãy phản ứng thần kinh-hoá học phức tạp chưa hoàn toàn sáng tỏ. Nhìn chung những nguyên nhân làm tăng sản xuất chất sinh nhiệt nội sinh Interleukin-1 hoặc tăng sản xuất prostaglandin E đều làm tăng quá trình sinh nhiệt và ngược lại (aspirin và các dẫn xuất của nó có tác dụng hạ sốt thông qua cơ chế ức chế men cyclo-oxygenaza và do đó ngăn cản tổng hợp prostaglandin E1, E2. Glucocorticoid hạ nhiệt thông qua cơ chế ức chế sản xuất ra interleukin-1..).