Các nguyên nhân và phương pháp điều trị chứng mất kinh hiệu quả

Những trường hợp mất kinh này thường được gọi là vô kinh thứ phát

Nguyên nhân hay gặp nhất là có thai, ngoài ra cũng có thể là biến chứng của một tình trạng không nghiêm trọng hoặc của một bệnh lý cần điều trị, hãn hữu lắm mới có vấn đề ở tuyến yên.

Cơ chế sinh lí của hiện tượng hành kinh

Cũng nên nhắc lại một cơ chế sinh lý quan trọng dẫn đến sự hình thành chu kỳ kinh nguyệt:

Hàng tháng, ở buồng trứng có nhiều nang noãn bắt đầu phát triển, đó là những túi nước nhỏ bên trong có chứa một noãn chưa trưởng thành. Cuối cùng chỉ có một nang noãn phát triển to nhất với một noãn đã trưởng thành bên trong, đồng thời bài tiết ra hormon chủ yếu là estrogen để làm phát triển lớp nội mạc tử cung chuẩn bị cho trứng làm tổ nếu noãn được thụ tinh

Khi nang noãn vỡ và giải phóng noãn bên trong (gọi là phóng noãn) thì noãn rơi vào loa vòi trứng rồi di chuyển vào tử cung Trên đoạn đường di chuyển đó, nếu noãn gặp tinh trùng thì sẽ được thụ tinh và trở thành trứng. Trứng di chuyển tiếp về tử cung để làm tổ và phát triển thành phôi thai rồi thành thai.

Nếu noãn không được thụ tinh thì hiện tượng hành kinh sẽ xảy ra.

Các nguyên nhân gây mất kinh

Chu kỳ kinh nguyệt bị chi phối bởi một phức hợp các hormon (hormon của các tuyến nhỏ trong não như tuyến dưới đồi, tuyến yên: estrogen và progesterone của buồng trứng) và nếu chỉ có một trục trặc nào đó trong quá trình này cũng có thể làm mất kinh.

Phụ nữ có thể mất kinh do:

- Có thai: Trứng đã làm tổ trong lớp nội mạc tử cung và được nội mạc tử cung nuôi dưỡng nên không rụng để tạo thành kinh nguyệt.

- dùng thuốc tránh thai: Một số phụ nữ có thể không có kinh khi dùng thuốc tránh thai Nếu ngừng uống thuốc thì sau từ 3 - 6 tháng, hiện tượng phóng noãn và hành kinh lại xảy ra.

- Cho con bú: Thường không có kinh mặc dù vẫn có thể có phóng noãn, có thể có thai. Phụ nữ không cho con bú vẫn cần đề phòng có thai.

- Stress: Những căng thẳng tâm trí ảnh hưởng tạm thời đến tuyến dưới đồi, có thể làm mất quá trình phóng noãn và mất kinh. Chỉ khi sự căng thẳng tinh thần giảm đi mới có kinh trở lại.

- Dùng một số thuốc: Như thuốc tránh thai các loại thuốc corticoid thuốc chống trầm cảm chống rối nhiễu tâm trí chữa bệnh tuyến giáp hóa liệu pháp.

- Bệnh tật: Một số bệnh mãn tính chỉ khi khỏi bệnh thì kinh nguyệt mới trở lại.

- Mất cân bằng về hormon: Hội chứng buồng trứng đa nang làm cho nồng độ estrogen và androgen cao kéo dài, không lên xuống như trong chu kỳ kinh nguyệt bình thường vì tuyến yên giảm bài tiết hormon, không tạo được phóng noãn và kinh nguyệt. Hội chứng này hay đi kèm với béo phì vô kinh hoặc chảy máu tử cung bất thường.

- Suy dinh dưỡng: Người quá gầy dễ bị ngừng bài tiết estrogen và ngừng phóng noãn. Phụ nữ bị chứng chán ăn hoặc chứng ăn quá nhiều do nguyên nhân thần kinh - tâm lý thường bị thiếu hụt estrogen và mất kinh.

- Vận động quá nhiều: Hay gặp vô kinh ở những phụ nữ luyện tập thể thao căng thẳng. Hormon leptin báo cho não biết tỷ lệ mỡ của cơ thể và tỷ lệ này ảnh hưởng đến kinh nguyệt.

- Hoạt động kém của tuyến giáp: Bệnh ở tuyến giáp có thể làm tăng hay giảm bài tiết prolactin - một hormon sinh sản do tuyến yên bài tiết ra. Thay đổi về nồng độ hormon có thể ảnh hưởng đến tuyến dưới đồi và làm mất kinh.

- U tuyến yên: U lành của tuyến yên có thể làm cho prolactin được sản xuất quá nhiều, ảnh hưởng đến sự điều hòa kinh nguyệt. Loại u này hiếm gặp và thường có thể điều trị bằng thuốc.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Sau khi loại trừ mất kinh do có thai, nếu có một trong những dấu hiệu và triệu chứng sau thì cần đến khám bác sĩ vì những thay đổi về kinh nguyệt có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm về một vấn đề sức khỏe khác.

- Mất kinh từ 3 - 6 tháng hay lâu hơn.

- Nhức đầu rụng tóc hay thay đổi về thị lực.

- Vú tiết ra sữa hay dịch.

- Sau khi phẫu thuật có liên quan đến thai nghén từ 3 - 6 tháng mà kinh nguyệt không trở lại. 

Phương pháp điều trị

Cần làm một số xét nghiệm để xác định nguyên nhân mất kinh.

Xét nghiệm thử thách với progestin đòi hỏi 7 - 10 ngày dùng thuốc để gây chảy máu nhằm phát hiện mất kinh có phải do thiếu estrogen không?

Thử máu để phát hiện bệnh ở tuyến giáp trạng hay tuyến yên. Chụp hình ảnh tuyến yên để phát hiện khối u

Việc điều trị dựa trên nguyên nhân.

Cần thay đổi lối sống nếu nghi ngờ bị stress vận động quá nhiều, gầy sút hay tăng cân quá mức.

Thiếu estrogen trong mất kinh ở người chơi thể thao có thể được điều trị bằng liệu pháp estrogen thay thế dưới dạng thuốc tránh thai

Mất kinh do tuyến giáp trạng hay tuyến yên có thể điều trị bằng thuốc.

Tránh bị mất kinh.

Cần thực hiện một lối sống lành mạnh

- Xem lại cách ăn uống và vận động để có cân nặng lý tưởng.

- Sinh hoạt điều độ, tạo sự cân đối giữa thời gian làm việc, nghỉ ngơi và giải trí

- Chú ý cảm nhận về những thay đổi trong cơ thể, tốt nhất là được khám toàn diện định kỳ.

- Không dùng rượu thuốc lá ma túy