Nguy cơ nổi mề đay, nhồi máu cơ tim từ hệ quả của dị ứng thuốc

Mới đây, tại Khoa nhi Bệnh viện Đà Nẵng, em H.L.P. (13 tuổi, P. Bình Hiên, Q. Hải Châu, Đà Nẵng) đã tử vong do bị sốc phản vệ không hồi phục sau khi dùng thuốc Sau khi ăn mít trộn với gia đình em P. bị đau đầu bụng khó tiêu

Sau khi uống hai viên thuốc gồm: alka seltzer (thuốc sủi bọt chống đầy hơi đau tức thượng vị...) và paracetamol codein (thuốc hạ sốt giảm đau) mẹ mua từ tiệm thuốc tây P. bị đau bụng dữ dội và được đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện Đà Nẵng trong tình trạng nổi mẩn đỏ dị ứng khó thở mạch và huyết áp bằng 0. Sau khi được điều trị, bệnh tình của P. không thuyên giảm, người nổi vân tím toàn thân và đã tử vong vào trưa hôm sau, chỉ chưa đầy 1 ngày sau khi uống thuốc

Do cháu P. uống một lúc hai loại thuốc nên khó có thể xác định nguyên nhân thành phần nào trong hai loại thuốc dẫn đến sốc. Mọi dạng thuốc đều có thể gây sốc nhưng tần suất và độ nặng thường tăng lên theo thứ tự: thuốc uống - tiêm bắp - tiêm tĩnh mạch - tiêm truyền. Cần chọn dùng dạng thuốc có ít nguy cơ gây sốc hơn và mức độ nhẹ hơn. Đã có những bệnh nhân tử vong hoặc cận kề cái chết, chỉ vì uống vitamin B1 hay tra mắt bằng clorocid. Nhiều bệnh nhân phải điều trị dài ngày, tiêu tốn vài chục triệu đồng vì tự ý điều trị.

Thuốc là những chất thiên nhiên hay các hợp chất hóa học do con người nghiên cứu tổng hợp nên nhằm mục đích phòng và chữa bệnh. Bên cạnh tác dụng chữa bệnh, hầu hết các thuốc đều có thể có các tác dụng phụ có hại và các tác dụng phụ không mong muốn.

Đối với các dược chất hóa học mới tổng hợp, chưa từng có trong tự nhiên, khả năng có tác dụng có hại càng lớn vì trong quá trình nghiên cứu, đôi khi không phát hiện được do những hạn chế về thời gian và quy mô thử nghiệm trên người. Mặt khác, tác dụng phụ của thuốc khi thử nghiệm trên động vật cũng không phản ánh được chính xác tác dụng trên người... Kể cả khi thuốc an toàn với một chủng tộc người cũng có thể không an toàn với một chủng tộc người khác do những khác biệt về gen

Việc cơ quan quản lý dược cho phép đưa vào sử dụng một loại thuốc dựa trên việc cân nhắc tương quan giữa tác dụng chữa bệnh và các tác dụng phụ không mong muốn hoặc có hại. Tuy nhiên trong thực tế, kể cả một cơ quan quản lý dược nổi tiếng như FDA (Mỹ) đôi khi cũng phải ra lệnh rút bỏ khỏi thị trường một số thuốc vừa mới được phép lưu hành trong thời gian ngắn (2-3 năm).

Thập kỷ 60 thế kỷ trước đã có thảm họa thalidomid về tác dụng gây quái thai của thuốc này. Gần đây nhất, rofecoxib - một thuốc chống viêm mới được FDA cho phép lưu hành từ năm 1999 đã bị rút khỏi thị trường từ tháng 10/2004 do bị phát hiện gây nhiều tác dụng phụ có hại đối với tim mạch (kể cả nguy cơ nhồi máu cơ tim).

Tác dụng phụ có hại của thuốc đôi khi có thể gây cho người bệnh những bệnh mới, thậm chí gây tử vong. Vì vậy, cần hết sức chú ý theo dõi những tác dụng có hại trên người dùng thuốc, đặc biệt là các thuốc mới. Triệu chứng dễ thấy và phổ biến nhất của tác dụng phụ có hại của thuốc là các phản ứng trên da, xảy ra sau khi dùng thuốc như: ban đỏ, dát sần (ngứa, tróc vảy), mày đay...

Khi thấy có các hiện tượng trên, cần phải ngừng thuốc ngay và thông báo cho thầy thuốc. Để tránh mắc phải các tác dụng phụ có hại của thuốc, người bệnh cần phải khám bệnh, mua thuốc theo đơn và sử dụng thuốc đúng liều, đúng theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Không điều trị và dùng thuốc theo kinh nghiệm của bạn bè, người thân, hàng xóm và cũng không mách bảo thuốc cho người khác. Không tự ý tăng liều thuốc khi thấy bệnh không giảm hoặc chậm thuyên giảm dị ứng thuốc và sốc thuốc là những tai biến hay gặp, vì thế, bất cứ người nào, dùng thuốc gì cũng phải cảnh giác sốc thuốc thường xảy ra nhiều hơn với người có thể trạng yếu, trẻ nhỏ người già người bị kèm bệnh khác...

Dùng thuốc là việc hệ trọng, đối với người dân bình thường, để phòng tránh tình trạng dị ứng thuốc, cần lưu ý chỉ dùng thuốc khi thật sự cần thiết và có sự hiểu biết tối thiểu về cách dùng, liều lượng, tính năng, tác dụng phụ của thuốc. Nếu có gì nghi ngờ về bệnh của mình thì cách tốt nhất đến bác sĩ khám để được chỉ định dùng đúng thuốc. Khi đang dùng thuốc nếu xảy ra các phản ứng bất thường như ngứa, nổi mề đay khó thở hoặc cảm thấy rất khó chịu thì ngưng ngay thuốc đó, đến tái khám ở bác sĩ đã chỉ định thuốc để bác sĩ cho hướng xử trí thích hợp (có thể phải đổi thuốc).

Khi đã bị dị ứng loại thuốc nào tuyệt đối không dùng loại thuốc đó nữa. Khi đi khám ở bác sĩ hoặc đến nhà thuốc mua thuốc phải thông báo cho bác sĩ hoặc dược sĩ biết những loại thuốc đã bị dị ứng trước đây và những loại thuốc hiện đang dùng. Được thông báo, bác sĩ hay dược sĩ sẽ tránh cho dùng những thuốc gây nguy hại. Hiện nay cơ quan quản lý y tế đang triển khai quy định thực hành nhà thuốc tốt (GPP). Người dùng thuốc cũng cần phải biết đến khái niệm này để khi đi mua thuốc và sử dụng an toàn.