Tiêm thuốc vào khớp, lợi ích và nguy cơ như thế nào?

Tiêm thuốc vào khớp và phần mềm quanh khớp là một thủ thuật có hiệu quả trên một số bệnh như thoái hoá khớp, viêm các điểm bám gân, viêm bao khớp, viêm khớp không nhiễm khuẩn. Thủ thuật được chỉ định có cân nhắc nếu lạm dụng, làm không đúng kỹ thuật sẽ gây tai biến.

Lợi ích

Thuốc thường dùng tiêm vào khớp: corticoid (prednisolon, methylprednisolon,  triamcinolon), hyaluronat sodium (hyazyn).

Corticoid:

Tiêm vào khớp gối liều 20mg triamcinolon (tương đương với 25mg prednisolon) hiệu quả giảm đau kéo dài 1 - 4 tuần, liều 40mg hiệu quả giảm đau kéo dài 16 - 24 tuần. Liệu trình điều trị thường tiêm lặp lại liều 40mg mỗi 3 tháng một lần và có thể kéo dài việc điều trị này 2 năm. Trong trường hợp có tràn dịch khớp gây viêm bao hoạt dịch thì việc chọn lọc hút dịch song song với việc tiêm như trên làm cho thuốc đáp ứng tốt hơn.

Tiêm corticoid vào gân để chữa các tổn thương màng hoạt dịch gân, mô quanh gân, nơi bám tận gân và chính tại gân... tuy có được áp dụng, nhưng chưa có cơ sở lí luận vững chắc, chưa có kết quả lâm sàng thuyết phục, dễ gặp tai biến.Trường hợp duy nhất: khi có biểu hiện thoái hoá gân và viêm ở ngón trỏ, dùng thủ thuật tiêm này thấy có cải thiện. Những trường hợp còn lại: viêm chu vai (rotator, cuff tedinopathy) viêm lồi cầu ngoài (khuỷu tennis) viêm gân gót (achiles), dùng thủ thuật này, kết quả  không cao hơn so với nhóm chứng.

Hyaluronat sodium (hyazyn):

Trong cơ thể, hyaluronat là chất tự nhiên, có nồng độ cao trong mô khớp và dịch khớp đóng vai trò như một chất bôi trơn, giảm xóc, bảo vệ khớp, làm cho khớp vận động dễ dàng. Sự giảm hyaluronat ở  khớp và dịch khớp là điểm chủ yếu trong bệnh thoái hoá khớp. Tiêm hyaluronat sodium (hyazyn) vào khớp thì sẽ làm giảm đau giảm viêm (do làm giảm sinh ra prostaglandin brandykinin và ngăn tác dụng của cytokin). Một nghiên cứu trên nhóm người đau khớp gối có gai xương giảm dịch khớp cơ năng, cứng khớp ở cùng độ tuổi 40 cho biết: Nhóm dùng kháng viêm không steroid paracetamol kết hợp với tiêm hyaluronat sodium vào khớp (mỗi ngày  25mg) trong 5 tuần có tới 93% người bệnh hết đau và viêm. Nhóm chỉ dùng kháng viêm không steroid paracetamol nhưng không kết hợp tiêm hyaluronat sodium vào khớp chỉ có 10% người bệnh đạt được kết quả tương tự.

Tiêm corticoid, hyaluronat sodium vào khớp có thể gây sưng đỏ chỗ tiêm, chứ không có một tai biến nào khác. Trước đây có lo ngại tiêm corticoid vào khớp có thể thúc đẩy quá trình thoái hoá khớp, teo cơ. Nhiều nghiên cứu có đối chứng hiện nay xác định rằng quá trình tiến triển xấu này là do bản chất của bệnh chứ không phải do tiêm corticoid vào khớp.

Viêm, thoái hoá khớp là bệnh không chữa khỏi. Tiêm corticoid, hyaluronat sodium vào khớp cải thiện triệu chứng, an toàn, chi phí thấp, đáp ứng mong mỏi của người bệnh.

Nguy cơ

Tai biến xảy ra thường do:

Chỉ định sai, lạm dụng:

Chỉ khi nào bệnh nặng dùng kháng viêm không steroid không đáp ứng mới chỉ định thủ thuật tiêm corticoid, hyaluronic  sodium vào khớp. Do thấy một số người dùng chỉ định này có hiệu quả nên một số người lạm dùng cho các trường hợp nhẹ là không cần thiết.

Không được chỉ định  thủ thuật này cho trường hợp viêm khớp nhiễm khuẩn Có người không nắm vững, tiêm cho người  thuộc diện chống chỉ định này có thể làm cho nhiễm khuẩn lan rộng

Một số người còn trộn các kháng viêm không steroid (voltaren) vitamin B12 kháng sinh hoặc trộn chúng với dịch treo corticoid tiêm vào khớp. Việc trộn này trước hết làm hỏng các dạng bào chế vốn có hoặc hỏng chính dịch treo corticoid, gây ra phản ứng viêm mạnh ở màng hoạt dịch, tổn thương các tổ chức hoạt dịch, làm khớp bị sưng to, đau, cuối cùng làm dính khớp, mất chức năng khớp.

Tiêm không đúng kĩ thuật:

Không nắm vững vị trí giải phẫu, thiếu thành thạo trong thao tác sẽ không tiêm thuốc vào đúng vị trí cần tiêm, hiệu quả kém. Nếu tiêm chệch vào cơ, xương mạch máu dây thần kinh quanh khớp sẽ gây ra hậu quả rất xấu như teo cơ, xốp xương, làm mất chức năng vận động của khớp. Ngoài ra, do tiêm nhiều lần vào một vị trí và tiêm quá nông sẽ gây teo da, mất sắc tố da tại chỗ. Có khi do quá sợ hãi, do tiêm quá nhanh hay tiêm chệch vào mạch máu mà người bệnh có thể bị choáng váng vã mồ hôi tức ngực khó thở

Nơi tiêm không đạt tiêu chuẩn:

Một trong những vi phạm thường thấy là nơi tiêm không đạt tiêu chuẩn vô khuẩn hoặc không làm vô khuẩn tốt ở vùng da  trước khi tiêm. Kết quả: bị nhiễm khuẩn khớp, nhiễm khuẩn toàn thân nhiễm khuẩn huyết Tai biến này khá nghiêm trọng có thể dẫn đến tàn phế hay tử vong Ngoài ra cũng cần lưu ý đến một vi phạm thường gặp là khi tiêm thường không có chuẩn bị sẵn thuốc dụng cụ xử lí tai biến nên khi xảy ra sự cố thường lúng túng.

Lời kết

Là một chỉ định và thủ thuật khó nên chỉ được dùng tại bệnh viện là nơi có thầy thuốc chuyên khoa chỉ đinh, có nhân viên tiêm đúng kĩ thuật, có thuốc và dụng cụ xử lí tai biến. Không nên tiêm thuốc vào khớp tại tuyến y tế cơ sở, tại nhà vì những nơi này không hội đủ các điều kiện cần thiết đã nêu.