Những tương tác thuốc trong điều trị đái tháo đường

Dùng thuốc đái tháo đường (ĐTĐ) để kiểm soát đường huyết đưa đường huyết sau khi ăn ở mức cao về mức bình thường. Các thuốc gây tăng đường huyết sẽ làm trở ngại cho quá trình điều trị. Người bệnh đái tháo đường cần chú ý đến tương tác này.

Các thuốc làm tăng đường huyết

Cortisol hay các thế phẩm prednisolon, methylprednisolon dexamethason làm tăng đường huyết do tăng việc chuyển hóa glucose tăng đề kháng insulin Cortisol có vai trò chuyển hóa glucose mạnh nên gây tăng đường huyết mạnh hơn các thế phẩm của nó. Dạng tiêm gây tăng đường huyết nhanh hơn dạng uống. Có 14 - 28% số người bị đái tháo đường là do dùng corticoid kéo dài.

Hoóc-môn tuyến giáp levothyroxin, levothyrox, L-thyroxin gây tăng đường huyết, cơ chế chưa biết, song một phần là do làm tăng đề kháng insulin Việc tăng đường huyết chỉ xảy ra khi dùng liều cao, còn nếu dùng liều thấp và trung bình thì không gặp.

Các thuốc lợi tiểu thiazid (hydrochlorothiazid, chlorothiazid) nhóm lợi tiểu quai (furosemide, bumetanid ) sulfamid (acetazolamide, indapamid) làm hạ kali máu. Việc hạ kali máu sẽ làm cho tuyến tụy giảm quá trình chuyển proinsulin thành insulin; ngoài ra các thuốc lợi tiểu còn làm tăng quá trình đề kháng insulin. Do cơ chế làm tăng đường huyết của thuốc lợi tiểu thông qua làm giảm kali - máu nên chỉ liên quan đến ĐTĐ týp 2, không liên quan đến ĐTĐ týp 1.

Hormone estrogen, progesteron gây tăng đường huyết do làm tăng đề kháng với insulin ở các mô. Nguy cơ này xảy ra nhiều các phụ nữ bị thừa cân béo phì hoặc có tiền sử ĐTĐ thai nghén

Thuốc chống thải loại cyclophosphamid tacrolimus làm tăng đường huyết, trong đó tacrolimus chống thải loại mạnh hơn làm tăng đường huyết tới 28%.

Nhóm ức chế beta gây rối loạn đường huyết trên nhiều vị trí khác nhau thuốc chẹn beta làm tăng đường huyết lúc đói lên 22%, nguy cơ này tăng cao nếu người bệnh lúc đói có đường huyết tăng hơn bình thường hay bị béo phì Mức tăng đường huyết thay đổi tùy theo loại: atenolol 30%, metoprolol 34%, trong khi propranolol lại không gây tăng đường huyết.

Thuốc chủ vận beta 2 (salbutamol, terbutalin, ridodrin) kích thích tiết isulin đáng lẽ làm giảm đường huyết nhưng vì lại làm tăng tạo ra glucose ở gan nhiều hơn nên kết cục làm tăng đường huyết chung. Epinephrin, dopamin, thyophylin cũng gây tăng đường huyết theo cơ chế tương tự.

Phenytoin có thể gây tăng đường huyết nhiều do ức chế giải phóng insulin từ tụy Phenobarbital làm tăng chuyển hóa sulfonylure qua gan làm tăng thải trừ chúng ra khỏi cơ thể, do đó làm giảm tác dụng hạ đường huyết của thuốc ĐTĐ sulfonylure.