Hormone tăng trưởng có giúp tăng chiều cao hay không?

Lợi và hại của hormon tăng trưởng

Tại sàn não người có một tuyến nội tiết gọi là tuyến yên, nó như một phần lồi lên bên dưới của đại não kích thước tuy rất nhỏ (chỉ nặng 0,5gam) nhưng cũng rất đặc biệt với nhiều chức năng quan trọng. Đó là nơi sản sinh ra hormone tăng trưởng gọi tắt là GH (growth hormon).

Cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong phát triển chiều cao.  

Thuốc chứa hormon tăng trưởng là chế phẩm tổng hợp bằng công nghệ sinh học tái tổ hợp gen người (hGH=human growth hormon). hGH được dùng trong một số bệnh, trong đó có làm tăng chiều cao dùng cho trẻ em tuổi đang lớn có chiều cao khiêm tốn do thiếu GH (đã được xác định chắc chắn có nồng độ GH máu thấp bằng xét nghiệm).  

Những người thấp, lùn thường là do thùy trước tuyến yên sản xuất GH cung không đủ cầu. Khi dùng phương pháp phóng xạ miễn dịch đã phát hiện được trong máu những người thấp lùn thường bị thiếu hụt nhiều GH so với người bình thường. Như vậy, nếu thu được lượng GH đầy đủ, đem tiêm cho người thấp lùn còn đang ở tuổi ấu thơ thì sẽ làm cho cao lên được.  

Với những trẻ này, nếu không bị bệnh tuyến giáp có chế độ ăn tốt thì sau một thời gian dùng đủ liều (theo chỉ định của thầy thuốc) có cải thiện về chiều cao, nhưng cũng ở mức hạn chế và khá tốn kém (một liệu trình điều trị khoảng 100.000USD). Với trẻ có chiều cao khiêm tốn nhưng không do thiếu GH thì dùng hGH không có hiệu quả gì.  

Những người thấp, lùn thường là do thùy trước tuyến yên sản xuất GH cung không đủ cầu

Thông thường, việc điều trị tốt nhất là trong giai đoạn trẻ từ 3 - 7 tuổi và cần được duy trì liều điều trị cho đến hết tuổi dậy thì Từ 21 tuổi trở đi, việc phát triển chiều cao đã an bài, dù có tiêm hormon tăng trưởng cũng không cao được nữa.

Vì hGH là một protein khi uống bị enzym tiêu hóa phân hủy nên phải dùng theo đường tiêm. Khi dùng hGH không đúng chỉ dẫn mà dùng liều cao và/hoặc kéo dài thì sẽ bị các tác dụng phụ: dùng hGH ngắn hạn có thể bị giữ nước, phù, sưng ngón tay hội chứng ống cổ tay một số trường hợp bị to vú (nam) nhức đầu ngủ gà sưng đau khớp đầy bụng

Dùng hGH lâu dài có thể bị chứng to cực (to các đầu chi) kết hợp với một số biến chứng và tử vong làm tăng tần suất bị đái tháo đường tim mạch, u ác tính đường tiêu hóa hoặc có thể gây ra khối u giả trong não (pseudotumor cerebri), nhức đầu dữ dội buộc phải ngừng thuốc nếu không sẽ bị các tổn thương khác.

Trước đây, dùng hGH từ tuyến yên người nên giá thành rất cao. Nguy hiểm nhất, sau 15 năm dùng, người sử dụng thường bị bệnh thoái hóa thần kinh, gọi là bệnh não xốp. Ngày nay, các nhà khoa học đã tạo ra được hGH tái tổ hợp (somatotropin, somatotrem) có giá thành thấp hơn trước, có thể chủ động hơn, tránh được bệnh thoái hóa thần kinh, song vẫn bị các tác dụng phụ nói trên.

Các yếu tố giúp cải thiện chiều cao

Chiều cao mỗi người phụ thuộc vào 3 yếu tố chính: nhân chủng, di truyền, điều kiện sống (bao gồm dinh dưỡng và luyện tập). Người châu Âu cao hơn người châu Á, người phương Bắc cao hơn người phương Nam - đó là yếu tố nhân chủng. Con cái mang gen quy định chiều cao của bố mẹ, ông bà. Nếu không phải là đột biến, chiều cao của con cái phụ thuộc vào chiều cao của bố mẹ.

Chiều cao tăng nhiều nhất vào vài năm đầu đời và tuổi dậy thì. Ở giai đoạn dậy thì, sẽ có khoảng thời gian mà chiều cao tăng vọt thêm 10 - 12cm/năm nếu được chăm sóc dinh dưỡng tốt. Sau thời gian dậy thì và chiều cao đã phát triển hết cỡ thì không thể dùng thuốc, dù đó là hormon tăng trưởng để phát triển thêm chiều cao.

Hơn nữa chế độ dinh dưỡng có vai trò rất quan trọng trong việc phát triển chiều cao. Ví dụ, thập niên 40 (thế kỷ trước), người Nhật Bản rất thấp nhưng qua nhiều thế hệ cải thiện chế độ dinh dưỡng, đến nay, sau khoảng 60 - 70 năm, chiều cao của người Nhật đã được cải thiện đáng kể.

Các chuyên gia khuyến cáo, muốn phát triển chiều cao thì yếu tố đầu tiên là đảm bảo chế độ dinh dưỡng từ nhỏ, nên cung cấp đầy đủ chất béo vitamin muối khoáng và chất xơ đặc biệt là các chất liên quan đến chiều cao (canxi vitamin D, các chất khoáng như magiê vitamin B1...) trong bữa ăn hàng ngày.

Chăm chỉ tập luyện thể thao. Thận trọng với việc dùng các chế phẩm bổ sung giúp tăng chiều cao vì trong thực phẩm chức năng (TPCN) đường uống thường không đưa hGH trực tiếp vào sản phẩm bởi sẽ bị hỏng, nếu còn lại chút ít thì vào đường ruột cũng bị enzym tiêu hóa phân hủy. TPCN chỉ đưa vào những chất mà khi uống sẽ kích thích cơ thể tự sản xuất ra GH (với lượng rất ít), có thể giúp phát triển chiều cao nhưng chỉ bổ sung khi cần.

Đối với những người đã đủ dinh dưỡng hoặc không nằm trong đối tượng chỉ định dùng, nếu dùng sẽ gây lãng phí, thậm chí còn gây hại. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc hGH với hy vọng giải quyết cấp tốc chiều cao. Dùng hGH như vậy sẽ không đạt được mục đích mà còn hàm chứa nhiều nguy cơ không tốt cho sức khỏe