Sốc phản vệ: Liều thuốc hay kẻ sát nhân đối với người bệnh?

Bệnh lý khiến bác sĩ "tái mặt" 

Mới đây, trường hợp bệnh nhân đã bị tử vong tại một bệnh viện ở TP HCM do sốc phản vệ trong quá trình gây mê. Theo các chuyên gia, đây là một trong những tác dụng phụ của thuốc mà bất cứ ai cũng có thể bị.

Bác sĩ Trần Thanh Nho - nguyên bác sĩ công tác bệnh viện Hữu Nghị Việt Xô (Hà Nội) - tâm sự có một lần bệnh nhân đến khám ở chân, bị một bệnh lý nhỏ ở chân cần làm tiểu phẫu. Bác sĩ vừa tiêm một mũi thuốc gây tê tại chỗ, để làm thủ thuật cho bệnh nhân, thì bất ngờ bệnh nhân này ngất.

Lúc này, cả bác sĩ và người nhà đều lo lắng. Người nhà mới hoảng loạn nói rằng “bác sĩ giết con tôi rồi”. Trước đó, bệnh nhân nói cô không có dị ứng với bất cứ thuốc gì, và bác sĩ đã thử phản ứng thuốc.

Nửa giờ sau, cô gái tỉnh lại cho biết mình sợ quá nên ngất chứ chẳng phải do tác dụng của thuốc gây tê tại chỗ. Lúc ấy, các bác sĩ mới thở phào. Tuy nhiên, trường hợp này cũng trở thành bài học để các bác sĩ cẩn trọng hơn mỗi khi sử dụng thuốc cho người bệnh.

Hàng ngày, tại các bệnh viện hầu như các bác sĩ đều gặp bệnh nhân bị sốc phản vệ thậm chí cả sốc phản vệ từ truyền dịch Sốc phản vệ nếu không cấp cứu kịp thời có thể gây tử vong cho người bệnh. 

Trường hợp của bệnh nhân Cao Văn D. ở Thanh Hóa, vào điều trị tại một bệnh viện tư trong tình. Anh bị hôn mê sau khi được bác sĩ gây tê. Tình trạng khẩn cấp, các bác sĩ đã cố gắng hết sức để cấp cứu cho người bệnh. Mất cả giờ sau, bệnh nhân mới qua cơn nguy kịch.

Bác sĩ Nguyễn Tuấn Anh - Giảng viên trường Đại học Y Dược TP HCM, chuyên khoa gây mê hồi sức cho biết, sốc phản vệ có thể xảy ra với bất cứ ai. Với những bác sĩ làm gây mê hồi sức khi kết thúc một ngày làm việc, không có bệnh nhân nào bị sốc phản vệ thì ngày hôm đó các bác sĩ mới yên tâm được.

Bất cứ ai cũng bị

Bất cứ loại thuốc nào đều có tác dụng phụ, nhẹ thì phù nề ngứa ngáy, nặng thì có thể bị sốc phản vệ ảnh hưởng tới tính mạng. Nhất là trong lúc gây mê, các thầy thuốc phải kết hợp nhiều loại thuốc và hóa chất cũng như dụng cụ y tế thì nguy cơ càng cao.

Bác sĩ Tuấn Anh cho biết, nguyên nhân của sốc phản vệ trong quá trình gây mê, việc xác định được chính xác nguyên nhân loại thuốc hay chất nào gây ra sốc phản vệ là không có giá trị.

Người ta chỉ có thể xác định chắc chắn được một số loại thuốc, hoá chất gây ra sốc phản vệ, sau khi bệnh nhân ổn định tại những cơ sở y tế có trang bị Labo mạnh về miễn dịch học, vì có rất nhiều trường hợp dương tính hay âm tính giả.

Hơn thế, việc xác định chính xác nguyên nhân thuốc hay hoá chất nào gây ra sốc phản vệ không cần thiết tại thời điểm xảy ra sốc phản vệ, vì tất cả các trường hợp bị bệnh lý này đều có biểu hiện giống nhau như đã nói ở trên.

Việc quan trọng là phải phát hiện, xử lý đúng và nhanh chóng. Trong những tình huống nguy kịch như vậy thì thời gian vàng được tính bằng giây chứ không phải bằng phút

Bác sĩ Tuấn Anh chia sẻ, sốc phản vệ cũng có thể xảy ra với bất kỳ ai mà trước đó không có tiền sử dị ứng thuốc hay với hoá chất, thức ăn. Một trường hợp nổi tiếng về sốc gây mê xảy ra năm 1998 với ông Bộ Trưởng Nội Vụ Pháp đương nhiệm lúc đó.

Ông này vào Bệnh Viện Val de Grace (là bệnh viện quân đội nổi tiếng ở Paris) để cắt túi mật Ngay sau khi tiêm thuốc mê, ông có biểu hiện suy tuần hoàn và hô hấp phải cấp cứu hơn 1 giờ tim mới đập trở lại bình thường. Ông cũng phải trải qua gần một ngày điều trị với hô hấp và chạy thận nhân tạo mới thoát khỏi tình trạng hôn mê và cứu được mạng sống. Nguyên nhân gây nên sốc phản vệ sau đó được cho là do phản ứng phản vệ với thuốc làm mềm cơ.

Hiện nay, ở hầu hết các bác sĩ và bệnh viện đều test trước khi tiêm thuốc tê gây mê. Nhưng theo bác sĩ Tuấn Anh, việc làm test trước khi sử dụng thuốc cũng không có giá trị phòng ngừa được sốc phản vệ, vì hiện nay không có một chuẩn mực nào về thử test.

Các kết quả thử test thường cho kết quả âm tính hoặc dương tính giả. Các trường hợp sốc phản vệ thông qua cơ chế miễn dịch lại không phụ thuộc vào liều lượng. Chỉ cần một liều rất nhỏ thuốc đưa vào cơ thể cũng có thể làm bùng phát phản ứng miễn dịch dây truyền và gây ra sốc phản vệ.