Những tác dụng phụ của thuốc kháng khuẩn Trimethoprim

Trimethoprim là một dẫn chất của pyrimidin, ức chế đặc hiệu enzym dihydrofolat reductase của vi khuẩn và là thuốc kháng khuẩn, được sử dụng riêng hoặc phối hợp với sulfamethoxazol (một sulfonamid ức chế cạnh tranh sự tổng hợp acid folic của vi khuẩn) như trong sản phẩm co-trimoxazol chẳng hạn. Sự phối hợp hai thuốc này cho tác dụng diệt khuẩn hiệu quả hơn.

Cơ chế tác dụng hiệp đồng khi phối hợp hai thuốc sẽ giúp chống lại sự phát triển vi khuẩn kháng thuốc và làm cho thuốc có tác dụng ngay cả khi vi khuẩn kháng lại từng thành phần của thuốc. Tuy nhiên, trong một vài trường hợp, việc dùng riêng trimethoprim sẽ tốt hơn dạng phối hợp như đợt cấp của viêm phế quản mạn tính dùng riêng lẻ trimethoprim, thuốc sẽ khuếch tán tốt vào trong màng nhày phế quản bị viêm cho tác dụng chữa bệnh tốt hơn.

Ngoài điều trị đợt cấp của viêm phế quản mạn, trimethoprim còn dùng để dự phòng lâu dài nhiễm khuẩn tiết niệu tái phát hay điều trị nhiễm khuẩn tiết niệu dưới cấp tính còn nhạy cảm với trimethoprim hoặc viêm phổi do Pneumocystis carinii. Liều dùng phải do bác sĩ chỉ định vì còn phụ thuộc vào lứa tuổi (trẻ em hay người lớn), loại bệnh mà người bệnh không nên tự ý dùng thuốc để điều trị. Thuốc không được dùng cho người suy gan nặng suy thận nặng thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ do thiếu acid folic hay quá mẫn với trimethoprim. Khi dùng thuốc kéo dài với liều cao ở người cao tuổi cần theo dõi nguy cơ tác dụng có hại lên chuyển hóa acid folic và máu.

Ở thời kỳ mang thai thí nghiệm trên động vật với liều cao, trimethoprim có thể ảnh hưởng đến chuyển hóa acid folic và gây quái thai trong giai đoạn hình thành các cơ quan nên chỉ dùng thuốc này trong những chỉ định rất nghiêm ngặt cho người mang thai và điều quan trọng là kiểm tra, theo dõi tình trạng acid folic và bổ sung acid folic cho người mẹ.

Khi dùng trimethoprim, phản ứng có hại xảy ra chủ yếu trên da (với các biểu hiện như ngứa phát ban viêm lưỡi), đường tiêu hóa (buồn nôn, nôn) và thường gặp khi dùng liều cao, kéo dài. Ngoài ra, người bệnh có thể thấy đau đầu mờ mắt chóng mặt chán ăn tiêu chảy nhạy cảm ánh sáng. Cần ngừng dùng thuốc nếu có biểu hiện ngoại ban da, vì rất có thể dẫn đến hội chứng Stevens - Johnson (đây là một biểu hiện rất nặng của dị ứng thuốc, có nguy cơ tử vong cao nếu không được điều trị kịp thời). Nếu có dấu hiệu thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ có thể bổ sung canxi folinat 5 - 7 ngày.