Suy nhược sau nhiễm khuẩn, cần làm gì bạn có biết?

Suy nhược mạn tính thường do rất nhiều nguyên nhân khác nhau như suy nhược sau thai sản, suy nhược sau chấn thương, sau điều trị hóa chất, tia xạ trong các bệnh ung thư... Nhưng có một nguyên nhân nữa, chiếm tỷ lệ khá cao gây suy nhược mạn tính, đó là chứng suy nhược sau nhiễm khuẩn.

Hội chứng suy nhược sau nhiễm khuẩn (SNSNK - Post infectious fatigue syndrome) là một hội chứng biểu hiện sau khi bị nhiễm vi khuẩn hoặc virut với nhiều mức độ từ nhẹ đến nặng. Chưa có một thống kê đầy đủ về tần suất mắc bệnh sau nhiễm khuẩn do hội chứng này còn ít được chú ý đến cả về phía thầy thuốc và bệnh nhân, nhưng kết quả một số nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ mắc vào khoảng 1/1.000dân/năm và đối tượng mắc chủ yếu là phụ nữ tuổi từ 25 - 45.

Chẩn đoán SNSNK thường không khó do các triệu chứng xuất hiện ngay sau nhiễm vi khuẩn hoặc virut nhưng cơ chế bệnh sinh hiện nay vẫn còn nhiều điểm chưa rõ ràng.

Cơ chế nào gây SNSNK?

Cơ chế gây hội chứng SNSNK cho đến thời điểm hiện nay vẫn còn là một dấu hỏi. Có giả thuyết cho rằng vai trò của acid lactic được tích tụ khi cơ thể mệt mỏi sẽ lên não và gây chứng suy nhược. Tuy nhiên, giả thuyết này hiện nay không còn được thừa nhận khi người ta đã chứng minh rằng, acid lactic thậm chí còn có tác dụng ngược lại là... chống suy nhược. Thời gian gần đây, một giả thuyết gợi ý vai trò gây hội chứng SNSNK với vai trò của các chất trung gian của quá trình viêm - các cytokine gồm cả interferon   Cơ sở cho giả thuyết này là nồng độ cao của cytokine và interferon được tìm thấy trong máu những bệnh nhân SNSNK và đặc biệt là ở bệnh nhân viêm gan virut được điều trị bằng interferon thường có biểu hiện mệt mỏi nhiều hơn. Yếu tố TGF-alpha (Transforming Growth Factor-alpha) cũng được cho là có liên quan mật thiết đến hội chứng SNSNK tái diễn nhiều lần. Mặc dù vậy, vai trò của các cytokine trong cơ chế bệnh sinh hội chứng SNSNK vẫn cần được chứng minh rõ ràng và có sức thuyết phục hơn.

Biểu hiện của hội chứng SNSNK

Các biểu hiện của hội chứng SNSNK rất đa dạng và phong phú. Các triệu chứng hay gặp như sốt nhẹ kéo dài; đau họng;  sưng đau các hạch lympho; cảm giác kiệt sức không rõ lý do; đau cơ; mất hứng thú với mọi vấn đề; đau đầu chóng mặt; đau nhiều khớp mà không có sưng nề; các triệu chứng về thần kinh tâm thần như hay quên, khó tập trung mất ngủ thường xuyên, rối loạn giấc ngủ; chậm hồi phục sau các hoạt động thể lực     Bệnh nhân cũng có thể bị đau bụng rối loạn tiêu hóa giống hội chứng ruột kích thích không dung nạp được đồ uống có cồn đau ngực ho kéo dài khô miệng ăn uống kém, đau hoặc ù tai nhịp tim không đều, đau các khớp, nôn buồn nôn ra mồ hôi đêm trầm cảm hoặc lo lắng quá mức, dễ cáu gắt, tăng cảm và sụt cân không rõ nguyên nhân. Các triệu chứng nói trên thường xuất hiện đột ngột, kéo dài nhiều ngày hoặc có thể thuyên giảm cho dù có được điều trị hoặc không.

Hội chứng SNSNK thường tồn tại ngay cả khi nghỉ ngơi, kéo dài nhiều ngày, nhiều tháng khiến cho bệnh nhân suy sụp cả về thể chất và tinh thần. Bệnh nhân có mệt mỏi nhiều, không thể làm việc học tập kéo dài hoặc tái diễn liên tục trong thời gian 4 - 6 tháng. Việc chẩn đoán hội chứng này dựa vào các biểu hiện kể trên sau khi đã loại trừ các bệnh thực thể khác.

Khắc phục thế nào?

Nói chung, do cơ chế bệnh sinh chưa rõ nên chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu hội chứng SNSNK. Có thể điều trị triệu chứng nếu như bệnh nhân bị ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe thể chất và tinh thần như dùng các thuốc giảm đau an thần, tăng cường dinh dưỡng tâm lý liệu pháp. Cần dự phòng để giảm tối thiểu nhiễm các vi khuẩn và virut có thể gây hội chứng này như đã trình bày ở trên.   Thời gian gần đây, một số nghiên cứu cho thấy hội chứng SNSNK có thể có nguồn gốc do thiếu hụt miễn dịch hay cơ thể không có khả năng sản xuất đủ kháng thể để tiêu diệt tác nhân gây bệnh (vi khuẩn hoặc virut) nên việc áp dụng liệu pháp tiêm gamma globulin dường như có tác dụng tích cực làm giảm tỷ lệ SNSNK ở một số loại nhiễm khuẩn như nhiễm EBV (Epstein-Barrvirus)... Một số các trường hợp bệnh nhân bị SNSNK, các triệu chứng tốt lên theo thời gian mà không cần một sự can thiệp đặc biệt nào.