Hướng dẫn lựa chọn thuốc dùng cho người bị liệt do thần kinh

Vận động là một chức năng thiết yếu của cơ thể, là một chức năng sinh tồn. Để thực hiện được chức năng này cần 3 yếu tố: sự liền mạch của hệ xương, sự lành lặn của hệ cơ và sự bình thường hóa của hệ thần kinh Nếu một trong 3 yếu tố này bị rối loạn, hỏng hóc hoặc tổn thương thì chức năng vận động không được bảo toàn.

Liệt do thần kinh là tình trạng liệt do hệ thần kinh bị tổn thương về mặt cấu trúc và chức năng. Do hệ thần kinh không hoàn hảo, nên cơ không co duỗi được và chức năng vận động bị suy yếu, giảm hoặc bị triệt tiêu. Liệt do thần kinh thường gặp trong bệnh đột qụy não, bệnh thoát vị đĩa đệm bệnh xơ cứng rải rác bệnh viêm tủy sống bệnh viêm đa dây thần kinh bệnh nhược cơ Ngoài ra còn gặp trong một số trường hợp khác như biến chứng thần kinh của đái tháo đường bệnh thiếu vitamin B1.

Trong đa phần các chứng liệt thần kinh thì bộ phận hay bị tổn thương nhất là các tế bào thần kinh vận động trung ương và các dây thần kinh. Một số nhóm thuốc thường dùng có thể giúp hồi phục chức phận tại hai vị trí này.

Thuốc tăng tuần hoàn cho thần kinh

Các thuốc như cinnarizin vinpocetin flunarizin, gingko biloba... thường được sử dụng để bào chế ra nhiều loại thuốc khác nhau được gọi với tên tăng cường tuần hoàn não. Mặc dù bản chất hóa học của chúng có khác nhau nhưng tác dụng thì giống nhau: là các chất chẹn canxi trên hệ cơ trơn thành mạch và là các chất làm giãn mạch để làm tăng lưu lượng tuần hoàn. Điều thú vị là mặc dù chúng có thể là các chất chẹn canxi giống như các thuốc hạ huyết áp nhưng chúng lại ít khi ảnh hưởng đến huyết áp toàn trạng. Chủ yếu chúng hoạt hóa trên các hệ mạch máu của thần kinh. Khi dùng các thuốc này, lưu lượng máu tới não bộ nói riêng và hệ thần kinh nói chung được tăng lên đáng kể. Chính điều này giúp hồi phục nhanh các tế bào thần kinh vận động trung ương và các dây thần kinh vận động ngoại biên. Hiệu quả cuối cùng đạt được là chức năng thần kinh được cải thiện khá sau một thời gian dùng thuốc Nên dùng thuốc khi có dấu hiệu tổn thương tế bào thần kinh hoặc rối loạn dinh dưỡng vùng dây thần kinh đi qua. Dùng sớm và dùng kéo dài sau một thời gian để đạt được sự hồi phục hoàn toàn. Thường thì thời gian không dưới 3 - 6 tháng.

Thuốc tăng cường chuyển hóa tế bào thần kinh

Đây là các thuốc giúp tăng cường các hoạt động chuyển hóa nội tại bên trong các tế bào thần kinh. Các thuốc này sẽ giúp tế bào thần kinh có đủ năng lượng cần thiết, đủ tổng hợp ra các cơ chất bên trong tế bào, đủ khả năng điều hòa điện giải hai bên màng tế bào nhằm bình thường hóa quá trình tạo xung động điện. Mục tiêu tác dụng chính của các thuốc này là các tế bào thần kinh vận động trung ương như trong bệnh đột qụy não. Thuốc đặc biệt hữu dụng với các tế bào thần kinh nằm ở vùng bị ảnh hưởng, chưa bị tổn thương hoàn toàn và còn có thể hồi phục được.

Các thuốc thường được sử dụng trong thực tế bao gồm: vincamin, raubasin piracetam coenzym Q 10, axit lipoic, cerebrolysin… Các thuốc này theo nhiều cơ chế khác nhau, có tác dụng làm tăng sự vận chuyển ôxy của máu, tăng trao đổi ôxy qua hàng rào máu não, tăng hoạt động của ty thể và tăng khả năng chuyển hóa đường trong tế bào thần kinh. Do đó, giúp tế bào tăng khả năng sinh tồn và tăng khả năng duy trì chức năng hiện tại. Vì tế bào thần kinh không thể duy trì được chức năng bình thường nếu như chúng thiếu các cơ chất cần thiết. Các thuốc này phải dùng sớm và phải dùng kéo dài cho tới khi nào chức năng vận động gần trở về bình thường.

Thuốc tăng tái tạo bao myelin

Đây là các thuốc quan trọng nhất nhằm bình thường hóa chức năng dây thần kinh. Phần lớn các sợi dây thần kinh vận động là các dây thần kinh có bao myelin bao quanh. Các bao myelin là cấu trúc đặc biệt giúp bảo vệ dinh dưỡng và đảm bảo cho xung động thần kinh được dẫn truyền nguyên vẹn. Khi các bao này bị tổn thương, chẳng mấy chốc dây thần kinh bị tổn thương, bị thoái hóa, đứt gãy và dây thần kinh hoàn toàn bị mất chức năng. Việc dùng các thuốc này rất tốt trong các bệnh viêm đa dây thần kinh nói riêng và các bệnh có tổn thương dây thần kinh nói chung (như đái tháo đường liệt mặt do lạnh).

Các thuốc bao gồm vitamin B1 liều cao vitamin B6 và B12 liều cao, diazoxid, tinh chất nấm… Các thuốc này có nhiều tác dụng khác nhau nhưng một tác dụng trong đó là kích thích trực tiếp tế bào Schwann nhằm đẩy nhanh sự tái tạo bao myelin. Ngay khi bao myelin được tái tạo, sự nuôi dưỡng dây thần kinh sẽ được gia tốc nhanh chóng và chức phận dẫn truyền của dây thần kinh hồi phục đạt tốc độ tối đa. Các thuốc này cần phải dùng sớm ngay khi có chẩn đoán rõ ràng bị liệt, vì thuốc có tác dụng với các dạng liệt có nghi ngờ tổn thương dây thần kinh. Điều này được chẩn đoán dựa qua khám thần kinh và đo điện thần kinh, ít có tác dụng với các dạng liệt do tổn thương não bộ hoặc tủy sống. Cần dùng thời gian kéo dài, liều cao, một số phải dùng dạng tiêm vì một số thuốc chỉ thể hiện tác dụng kích thích tái tạo bao myelin ở nồng độ cao.