Những hiểm họa từ viêm cơ tim, bạn chớ nên coi thường

Viêm cơ tim (VCT) là một bệnh lý phức tạp, người bệnh có thể tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Tính đa dạng trong diễn biến của VCT khiến thầy thuốc gặp nhiều khó khăn trong tiên lượng.

Kỳ II: Thách thức cho thầy thuốc

Viêm cơ tim (VCT) là một bệnh lý phức tạp, người bệnh có thể tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Tính đa dạng trong diễn biến của VCT khiến thầy thuốc gặp nhiều khó khăn trong tiên lượng. Khuynh hướng tương lai cần có những chiến lược chẩn đoán mới phản ánh đầy đủ quá trình sinh lý bệnh. Sự tiến bộ của các phương pháp nhằm làm rõ tương tác giữa virut, cơ tim và miễn dịch học cho phép chẩn đoán chính xác hơn, tiên lượng hợp lý hơn và điều trị hiệu quả hơn. 

Ngăn chặn sự nhân lên của virut

Trong giai đoạn 1 của VCT, khi có sự nhân lên của virut, trong hầu hết các trường hợp thật khó để xác định nhanh chóng và chính xác chủng loại virut nhằm điều trị kháng virut đặc hiệu. Giai đoạn này có thể diễn ra mà không được ghi nhận vì không kèm triệu chứng suy tim

Khi tổn thương cơ tim rõ ràng trong giai đoạn 1, hầu hết các trường hợp chẩn đoán VCT dựa vào: nhóm dấu hiệu và triệu chứng nhiễm virut (sốt, tăng bạch cầu lympho các dấu hiệu nhiễm khuẩn hô hấp hoặc tiêu hoá). Bệnh nhân có thể đau ngực và loạn nhịp nhĩ hoặc thất. Điều trị trong giai đoạn này bao gồm tránh ức chế miễn dịch gây hại, sử dụng các biện pháp kháng virut không đặc hiệu và kháng virut - trực tiếp khi tác nhân virut được xác định hoặc trong bối cảnh dịch tễ virut đã biết được. Nếu chức năng co bóp của tim giảm quá nặng cùng với giảm huyết áp thì có thể phải dùng dopamine hoặc epinephrine Tuy nhiên các thuốc tăng co bóp cơ tim phải sử dụng hết sức thận trọng vì bệnh nhân VCT dễ bị rối loạn nhịp tim với các thuốc này. Trong trường hợp suy tim quá nặng, các biện pháp sử dụng thuốc không mang lại kết quả mong muốn thì cần phải đặt bóng trợ tim trong động mạch chủ (IABP), dụng cụ hỗ trợ thất... Nếu có tràn dịch màng tim gây ép tim cấp thì phải chọc tháo dịch màng ngoài tim. Sử dụng các thuốc chống rối loạn nhịp tim nếu cần và phải đặt tạo nhịp ngoài nếu bệnh nhân bị blốc nhĩ thất mức độ cao hay nhịp tim quá chậm.

Giai đoạn hoạt hoá miễn dịch

Lý tưởng nhất hệ thống miễn dịch tự trở về tình trạng nghỉ ngơi ban đầu nếu như quá trình tăng sinh virut đã được kiểm soát. Tuy nhiên nếu hoạt hoá miễn dịch của vật chủ vẫn tiếp tục không suy giảm dù đã loại bỏ được virut thì bệnh tự miễn có thể xảy ra và khởi phát giai đoạn 2.

Giai đoạn 2 của bệnh là kết quả của hoạt hoá miễn dịch có thể chẩn đoán xác định qua sinh thiết. Chẩn đoán đảm bảo nhất khi tiến hành sinh thiết chỉ một vài ngày đến một vài tuần sau khi phục hồi triệu chứng nhiễm virut. Có rất nhiều cách thức điều trị điều hoà miễn dịch trong giai đoạn này bao gồm các thuốc ức chế miễn dịch, globuline miễn dịch có tác dụng điều hoà miễn dịch không có tác dụng chống virut trực tiếp cũng đã được sử dụng. Hiện nay chỉ các thuốc ức chế miễn dịch đã được chứng minh qua các nghiên cứu nên được sử dụng trong giai đoạn này của bệnh và chỉ khi giai đoạn này đã được xác định rõ ràng.

Người ta thấy rằng các bệnh nhân VCT tối cấp tiến triển rối loạn huyết động đột ngột có tiên lượng tốt hơn những người VCT cấp và mạn dạng nhẹ. Những bệnh nhân này cần được điều trị tích cực với dụng cụ hỗ trợ thất trái vì khả năng phục hồi cao.

Giai đoạn bệnh cơ tim giãn nở

Khi không còn nhiễm virut và tái phát hoạt hoá tự miễn thì bệnh nhân giai đoạn 3 phải được xử trí như bệnh cơ tim giãn nở vô căn và suy tim ứ huyết. Tái cấu trúc thất trái và bệnh cảnh lâm sàng tiến triển xấu hơn có thể được ngăn ngừa bằng thuốc ức chế men chuyển, ức chế bêta, spinorolactone. Đặt máy khử rung nên xem xét ở những người được chứng minh là có rối loạn nhịp thất đe doạ đến tính mạng người bệnh. Nếu suy tim quá nặng phải xem xét đến khả năng thay tim.

Điều trị đối với trường hợp VCT nhẹ, chỉ cần nghỉ ngơi và điều trị triệu chứng, tăng cường sức đề kháng của cơ thể và đợi tim bệnh nhân tự phục hồi. Dùng kháng sinh nếu vi khuẩn là nguyên nhân viêm nhiễm. Khi tình trạng VCT giảm bớt, bệnh nhân có thể hoạt động lại từ từ. Trong giai đoạn này, bệnh nhân cần ăn nhạt, kiêng rượu bia thuốc lá và không gắng sức để giảm bớt gánh nặng lên tim. Một số bệnh nhân VCT có thể sẽ diễn biến đến tổn thương mạn tính không hồi phục của cơ tim và cần được chăm sóc điều trị suốt đời. Trong khi các bệnh nhân khác lại chỉ cần dùng thuốc trong một thời gian, rồi sau đó bình phục hoàn toàn.

Có thể phòng ngừa bệnh?

Phòng ngừa VCT không dễ dàng do có rất nhiều nguyên nhân gây bệnh. Một số biện pháp sau đây có thể giúp giảm thiểu nguy cơ:

Tránh tiếp xúc với những người đang bị nhiễm virut hoặc có hội chứng giống cảm cúm cho đến khi họ bình phục hoàn toàn. Nếu bạn đang có những triệu chứng giống nhiễm virut thì nên tránh tiếp xúc gây phơi nhiễm cho người khác. Trong trường hợp bắt buộc phải tiếp xúc thì bạn nên đeo khẩu trang để phòng bệnh cho bạn và cho người xung quanh bạn. Vệ sinh cá nhân tốt, rửa tay thường xuyên là một biện pháp có hiệu quả để phòng tránh bệnh lan rộng. Cần thực hiện tình dục an toàn, không dùng chung bơm kim tiêm để tránh lây nhiễm virut viêm gan  và HIV. Các vaccin hiệu quả có thể ngăn ngừa hậu quả bất lợi của nhiễm virut, bao gồm cả VCT.