Những lưu ý khi dùng thuốc ở người mắc bệnh mạn tính

Có nhiều bệnh mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường, viêm loét dạ dày tá tràng, hen… cần phải dùng thuốc liên tục trong thời gian dài. Một số bệnh nhiễm khuẩn, bệnh do virut cũng có thời gian điều trị kéo dài liên tục hàng tháng như bệnh lao, bệnh phong, người có HIV, bệnh viêm gan do virut... Việc dùng thuốc thường xuyên, kéo dài hoặc dùng thuốc cả đời trong những trường hợp cụ thể cần phải có sự hướng dẫn đặc biệt phù hợp với tình trạng bệnh của người dùng thuốc.

Tuân thủ nguyên tắc điều trị

Lựa chọn dạng thuốc, loại thuốc phù hợp với người bệnh là điều kiện đầu tiên để người bệnh xác định mình phải dùng loại thuốc này trong bao lâu, mỗi ngày dùng liều như thế nào. Người sử dụng thuốc thường xuyên, kéo dài cần phải chấp hành tốt các nguyên tắc điều trị.

Trước khi bắt đầu sử dụng một hoặc nhiều loại thuốc trong một thời gian dài, người bệnh cần phải được khám bệnh, chẩn đoán bệnh cụ thể dựa trên những kết quả xét nghiệm để chọn lựa phác đồ điều trị thích hợp. Không bao giờ bắt đầu dùng một hoặc nhiều thuốc mà lại không tham khảo ý kiến của thầy thuốc. Việc đưa thuốc vào cơ thể một cách lâu dài, thường xuyên có thể mang lại những kết quả không mong muốn, có hại cho cơ thể mà nếu dùng thuốc đó ngắn hạn người bệnh không mắc phải. Thuốc chữa bệnh cũng như những hoạt chất ngoại lai khác, nếu cơ thể người bệnh tích tụ lâu dần mỗi ngày một ít thì những phản ứng có hại ảnh hưởng đến cơ thể sẽ đến. Vì vậy cần cân nhắc kỹ trước khi sử dụng bất cứ một loại thuốc nào dài ngày.

Trong quá trình dùng thuốc dài ngày, nguy cơ gặp các tác dụng có hại và tác dụng phụ có thể gây cho người bệnh những bệnh mới, có thể rất nặng, gây tàn tật kéo dài, thậm chí tử vong Do đó, điều quan trọng là phải tìm cách hạn chế càng nhiều càng tốt nguy cơ gặp phải những phản ứng này. Nguyên tắc chung để hạn chế các tác dụng phụ là sử dụng đúng thuốc, đúng liều cho từng người bệnh cụ thể. Chỉ những người có bệnh mới dùng thuốc và bệnh nặng tới mức lợi ích của việc dùng thuốc vượt trội so với nguy cơ có thể gặp phải. Vai trò thầy thuốc rất quan trọng trong quá trình này, chẩn đoán đúng và kê đơn phù hợp căn cứ vào những hướng dẫn điều trị hợp lý và an toàn.

Người sử dụng thuốc cần phải hợp tác với thầy thuốc và thông báo ngay các vấn đề đang gây đau đớn, khó chịu không cần thiết trong quá trình dùng thuốc. Khi thay đổi cách sử dụng một thuốc cũ, khi phối hợp với một thuốc khác theo cách mới hoặc khi sử dụng cho mục đích mới đều có thể gây những phản ứng không mong muốn mà người bệnh dùng thuốc dài ngày cần phải cảnh giác.

Nhiều phản ứng có hại của thuốc tương tác thuốc và tác dụng phụ có thể phòng ngừa, nếu tuân thủ những nguyên tắc sau đây: Chỉ dùng thuốc dài ngày nếu thật sự cần thiết. Không dùng thuốc trong thời gian dài nếu không phải mục đích điều trị bệnh (ví dụ lạm dụng thuốc ngủ lạm dụng thuốc giảm đau gây nghiện…); Nếu người bệnh mang thai đang nuôi con bằng sữa mẹ phải rất hạn chế dùng thuốc. Trẻ em, thiếu niên đang trong thời kỳ tăng trưởng, phát dục cần phải cảnh giác với các loại thuốc có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng; Nếu người bệnh có cơ địa dị ứng phải hết sức thận trọng trước khi dùng bất cứ một loại thuốc nào.  

Chọn loại thuốc an toàn, phù hợp với thể trạng bệnh nhân; Tránh những phối hợp thuốc không cần thiết. Hãy dùng càng ít thuốc đồng thời càng tốt. Chú ý đến các tương tác thuốc có thể xảy ra khi dùng thuốc dài ngày. Chú ý đến nhịp đưa thuốc vào cơ thể (mỗi ngày uống mấy viên, uống vào thời gian nào…); Người cao tuổi, người có các bệnh gan hoặc thận có thể ảnh hưởng đến chuyển hóa và khả năng đào thải thuốc. Ở những người bệnh này, cần phải dùng liều thấp hơn bình thường. Phải thường xuyên kiểm tra các chỉ số liên quan đến sinh hóa máu cơ thể để giám sát các nguy cơ do dùng thuốc dài ngày đến cơ thể.

Dùng các thuốc bổ trợ

Việc dùng thêm các thuốc bổ trợ trong quá trình dùng thuốc dài ngày là điều cần thiết. Tuy nhiên, dùng thuốc nào và dùng như thế nào cần phải theo chỉ dẫn của thầy thuốc. Tuyệt đối không tự ý mua thêm các thuốc bổ sung vitamin thực phẩm chức năng, thuốc Đông y để dùng đồng thời khi chưa có ý kiến của chuyên gia.

Đối với một số bệnh mạn tính như tim mạch, ưđái tháo đường, việc dùng thuốc bổ sung phải lựa chọn hết sức thận trọng. Tình trạng huyết áp đường huyết có thể thay đổi theo hướng xấu đi nếu lựa chọn thuốc phối hợp không đúng và gây ra những tương tác bất lợi.  

Nếu đang dùng thuốc điều trị tăng huyết áp cần tuyệt đối tránh các thuốc làm huyết áp tăng lên như các chất phối hợp kháng dị ứng trị sổ mũi nghẹt mũi có trong thành phần của nhiều loại thuốc trị cảm sốt. Khi uống thuốc điều trị bệnh lao thường kéo dài trong 8 tháng, phải dùng thêm các thuốc bảo vệ gan tăng cường giải độc gan như arginin, silymarin, nhuận gan giải độc, các loại vitamin B1, B6… Trong quá trình dùng thuốc, cần chú ý chế độ dinh dưỡng cho phù hợp và tránh các đồ uống có môi trường pH không có lợi cho hấp thu thuốc. Tránh các đồ uống có chất kích thích như rượu cà phê, coca…