Người cao tuổi nên dùng thuốc kháng sinh như thế nào, có thể bạn chưa biết

Hầu hết ở người cao tuổi (NCT) mọi chức năng của cơ thể đều bị suy giảm dần theo năm tháng, đặc biệt là hệ thống miễn dịch (hệ thống tạo kháng thể để chống lại các tác nhân lạ đối với cơ thể), não bộ. Trong suốt cuộc đời của một NCT có thể có ít hoặc nhiều đợt bị nhiễm khuẩn dù nặng hay nhẹ và mỗi một lần như vậy có thể đã được dùng một loại kháng sinh (KS) nào đó, nay phải dùng lại thì có nhiều loại KS sẽ mất tác dụng hoặc giảm hẳn tác dụng (chưa kể có khi còn gây nguy hiểm). Vì vậy, NCT phải hết sức thận trọng khi dùng KS, vì thuốc đưa vào cơ thể NCT rất khác với thuốc KS đưa vào cơ thể trẻ.

Những trở ngại khi dùng KS cho NCT

Do đặc điểm sinh lý của NCT, cho nên có nhiều điều bất lợi khi dùng thuốc KS. Khi dùng thuốc KS bằng đường uống thì khả năng hấp thu thuốc KS ở đường tiêu hóa sẽ giảm, làm ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị (bệnh khỏi chậm hoặc không khỏi). Mức độ hấp thu thuốc KS giảm nhiều hay ít còn tùy thuộc vào mức độ lão hóa của cơ thể từng người. Nếu mức độ lão hóa ít thì sự hấp thu tốt hơn nhiều so với cơ thể có sự lão hóa nhiều, và khi mức độ lão hóa tăng thì khả năng gắn protein vào huyết tương cũng giảm. Nếu KS gắn vào protein huyết tương giảm thì làm xuất hiện hiện tượng KS lưu hành dưới dạng tự do và sẽ gây độc hại cho cơ thể.

Sự phân phối thuốc KS trong cơ thể NCT cũng có nhiều thay đổi, hiện tượng này tùy thuộc vào tính chất của từng loại thuốc KS và trạng thái bệnh lý của từng người. Việc đào thải thuốc KS qua đường thận cũng sẽ giảm, nhất là các loại thuốc thuộc nhóm beta-lactam, aminoglycoside, sulfamide, cotrimoxazol... do NCT có hiện tượng suy giảm nephron, kéo theo suy giảm chức năng của thận. Ngoài ra, ở NCT thường hay bị thiếu vitamin K, thường do một số tạp khuẩn đường ruột tổng hợp nên, nhưng do dùng các thuốc KS đường uống sẽ tiêu diệt một số vi khuẩn sinh vitamin K, làm cho NCT thiếu đi một lượng vitamin K có thể dẫn đến rối loạn đông máu Một số KS dùng lâu ngày có thể gây tiêu chảy kéo dài dễ dẫn đến hạ kali, đặc biệt đối với những người đang dùng digoxin thì có thể gây ngộ độc digoxin. Một số thuốc có ảnh hưởng đến chức năng của gan như: sulfamid, lincomycin clindamycin nhóm quinolon khi dùng cho NCT có chẩn đoán bị suy gan thì càng nên thận trọng.

Những loại KS cần lưu ý khi dùng cho NCT

Một số KS có chứa Na+, K+ tuy hàm lượng thấp nhưng do dùng liều cao và thời gian dài như carboxypenicillin penicillin có thể gây độc cho người bệnh. Nhóm aminoglycoside gây độc cho thận, cơ quan thính giác nên khi dùng cho NCT phải được theo dõi cẩn thận.

Một số thuốc KS như carbenicillin, colistin có khả năng làm giảm kali máu cho nên cần thận trọng khi dùng kết hợp với các thuốc nhuận tràng thuốc lợi tiểu thuốc glyccoside trợ tim

Nên hạn chế dùng (hoặc chỉ dùng khi thật cần thiết) đối với nhóm chloramphenicol rifamycin, nitrofurantoin, gentamycin, lincomycin.

Khi nào thì chỉ định dùng KS cho NCT?

Trong mọi trường hợp, KS chỉ được dùng khi người thầy thuốc khám bệnh xác định là có bệnh nhiễm trùng bởi vi khuẩn vi nấm hoặc mắc bệnh nhiễm virus nhưng có bội nhiễm vi khuẩn. Cũng có những trường hợp người ta dùng KS trong việc phòng nhiễm khuẩn trong phẫu thuật.

Tuy vậy, trong các bệnh nhiễm khuẩn thì việc dùng KS nào là hoàn toàn do bác sĩ khám bệnh cho người bệnh đó quyết định, trên cơ sở biết được chắc chắn vi khuẩn gì, kết quả của xét nghiệm KS đồ là điều lý tưởng nhất, nếu không sẽ dựa vào phác đồ điều trị của Bộ Y tế ban hành (bởi vì mỗi cơ thể và mỗi một bệnh nhiễm khuẩn có thể dùng một loại KS khác nhau).

Để hạn chế vi khuẩn kháng thuốc KS, ngay từ đầu nên dùng KS phổ hẹp.

Để tránh xảy ra hiện tượng dị ứng nên hỏi kỹ người bệnh về tiền sử sử dụng thuốc KS và cho làm phản ứng trước lúc sử dụng thuốc KS.

Nên dùng KS sớm khi đã có chẩn đoán lâm sàng là bệnh nhiễm khuẩn Nên tránh các thuốc KS có ảnh hưởng đến chức năng của thận, nếu bắt buộc phải dùng thì cần giảm liều.