Thần khúc - thuốc tiêu thực hóa tích hòa vị không phải ai cũng biết

Thần khúc còn gọi lục khúc, lục thần khúc (Massa medicata fermentata), là chế phẩm từ bột mỳ và các bột thuốc khác, trộn đều, ép khuôn, cho lên men. Thần khúc có tinh dầu (volatile oil), các men rượu bia protein lipid và vitamin Theo Đông y, thần khúc vị ngọt, cay, tính ôn; vào kinh tỳ và vị. Có tác dụng tiêu thực hóa tích, khai vị, kiện tỳ. Chữa các chứng thực tích, bụng đầy, ăn ít hoặc sôi bụng tiết tả, ứ tắc sữa Liều dùng: 12 - 30g dưới dạng sắc, hãm, bột.

Một số bài thuốc có thần khúc:

Tiêu thực hoá tích:

Bài 1: thần khúc 1/2 miếng đến 1 miếng, hãm với nước đun sôi Trị thức ăn tích trệ, bụng trướng, ăn không ngon.

Bài 2: đơn thuốc kiện tỳ tiêu thực: thần khúc 12g, mầm mạch 16g, gừng khô 4g ô mai nhục 8g. Sắc uống. Trị ăn không ngon, miệng nhạt, ngực bụng đầy trướng.

Bài 3: thần khúc, thương truật hậu phác mạch nha mỗi vị 12g. Tán bột. Ngày uống 2 - 3 lần, mỗi lần 3 - 6g.

Kiện tỳ, trị tiêu chảy do tỳ hư: dùng bài  Khúc mạch chỉ truật hoàn: thần khúc 12g, bạch truật 16g chỉ thực 8g, mầm mạch 12g. Sắc uống. Tác dụng kiện tỳ, tiêu cốc thực. Trị tỳ hư, thức ăn tích trệ tiêu chảy

Trị cam tích: dùng bài Tiêu cam lý tỳ thang: thần khúc 6g tam lăng 2g, thanh bì 4g lô hội 0,2g, sử quân tử 4g hoàng liên 4g nga truật 4g, trần bì 4g, binh lang 2g, cam thảo sống 4g, mạch nha 6g. Sắc 3 lần, hợp lại, chia uống 3 lần trong ngày, nên dùng nước đăng tâm thảo và đại táo làm thang.

Thực đơn chữa bệnh có thần khúc:

Bột mịn thần khúc trần bì cam thảo: thần khúc 10g, trần bì 10g, cam thảo 5g. Tán thành dạng bột mịn. Mỗi lần hòa với nước cháo hoặc nước hồ, nước gạo rang cho uống. Dùng cho trẻ em nôn ói tiêu chảy rối loạn tiêu hóa

Thần khúc tán: thần khúc 30g, thục địa 15g bạch truật 15g. Tán bột mịn. Ngày dùng 3 lần, mỗi lần 4g, uống với nước sôi hoặc nước gạo rang. Dùng cho người tiêu chảy đau bụng quặn.

Thần khúc nhục quế tiểu hồi tán: thần khúc 10g, nhục quế 10g, tiểu hồi 5g. Tán bột mịn. Mỗi lần uống 2g, ngày 2 - 3 lần. Dùng cho người hư hàn phúc thống (đau do viêm loét dạ dày tá tràng thể hư hàn) đau do lạnh bụng...

Thần khúc giấm thanh: thần khúc 10g, giấm ăn 150ml. Sắc kỹ, gạn lấy nước cho uống nóng. Mỗi lần 10ml, ngày 1 - 2 lần. Dùng cho sản phụ sau sinh đau bụng xuất huyết rỉ rả và các trường hợp kinh kỳ ít.

Bánh dây thần khúc: bột mì 150g, thần khúc (tán mịn) 60g, nước gừng 90g, thịt dê 60g. Bột mì, bột thần khúc, nước gừng đem nhào bột cán thành sợi thô. Thịt dê thái lát, nấu dạng súp. Khi thịt dê chín, cho mì sợi vào, thêm tương mắm, gia vị vào, tiếp tục nấu chín. Ăn khi đói, ngày 1 lần.hàng tuần. Dùng cho người cao tuổi tỳ vị hư nhược ăn kém khó tiêu hôi miệng đầy trướng ợ hơi gầy còm, suy nhược, hay bị nôn ói khi ăn.

Kiêng kỵ: Không dùng cho người bị chứng viêm dạ dày đa toan. 

TS. Nguyễn Đức Quang