10 điều liên quan đến xét nghiệm máu bác sĩ không nói cho bệnh nhân biết

Trừ khi được yêu cầu, còn không bác sĩ sẽ không nói cho bệnh nhân biết các kết quả xét nghiệm máu. Đôi khi có cả xét nghiệm âm tính lẫn dương tính giả có thể xảy ra, thậm chí kết quả là bình thường nhưng bác sĩ vẫn không nói cho người bệnh hay.

1. Bác sĩ thường bỏ qua những thông tin tốt

Thông lệ, bác sĩ cần trao đổi kết quả xét nghiệm với bệnh nhân, nhưng nhiều người vẫn duy trì quan niệm “không có thông tin nào là tốt cả” nên họ đã im lặng. Nếu số lượng hồng cầu (CBC), sinh hóa cholesterol nằm trong giới hạn bình thường, bác sĩ không nói, nếu có cũng chỉ gửi kết quả mà không có bình luận. Theo các chuyên gia Viện tim phổi và Huyết học quốc gia Mỹ, ngay cả khi kết quả xét nghiệm bình thường, giới chuyên môn cũng nên trao đổi cho người bệnh biết để giải quyết khâu tư tưởng, an tâm, phấn khởi phối hợp phòng ngừa đạt hiệu quả cao hơn.

2. Sự “bình thường” trong xét nghiệm ở đàn ông và đàn bà không giống nhau

Nếu so sánh kết quả xét nghiệm của hai người cùng tuổi, ở hai giới đôi khi khác nhau. Ví dụ, ngưỡng bình thường và số lượng hồng cầu hoặc xét nghiệm CBC thường ở trong giới hạn 5 - 6 triệu tế bào/microliter đối với đàn ông còn ở phụ nữ lại thấp hơn, nhất là nhóm mãn kinh. Ở nhóm mãn kinh chỉ số này chỉ đạt 4 - 5 triệu tế bào do người trong cuộc đã trải qua giai đoạn hành kinh nên số lượng tế bào giảm.

3. Kết quả xét nghiệm máu có ý nghĩa khác nhau dựa trên độ tuổi

Mức bình thường hemoglobin một phần trong thử nghiệm CBC sẽ khác nhau theo tuổi tác, nhất là ở trẻ em và người lớn. Đối với trẻ em, hemoglobin thường đứng ở mức 11 - 13gram/dl (gm/dl) được coi là bình thường, trong khi đó ở đàn ông là 13,5 - 17,5gm/dl, ở nhóm phụ nữ trưởng thành là 12 - 15,5gm/dl. Về cholesterol hầu hết mọi người nên duy trì cholesterol LDL ở ngưỡng dưới 130mg/dL; riêng nhóm đàn ông trên 45 hoặc phụ nữ trên 55 tuổi, nếu cholesterol LDL ở ngưỡng 160 - 190mg/dl thì nguy cơ mắc bệnh tim mạch rất tiềm ẩn.

4. Kết quả xét nghiệm “dương tính” không phải là thông tin tích cực

Một số xét nghiệm máu nhằm tìm kiếm các chất tạo phân tử trong máu, trong đó có cả xét nghiệm máu tế bào hình liềm, xét nghiệm HIV, xét nghiệm viêm gan C, và xét nghiệm gen gây ung thư vú ung thư buồng trứng BRCA1 hoặc BRCA2. Kết quả được coi là “dương tính” khi phát hiện thấy các chất tạo bệnh, ADN hoặc protein Trong những trường hợp này, kết quả xét nghiệm dương tính có nghĩa người trong cuộc có thể mắc bệnh hoặc đã đã tiếp xúc, phơi nhiễm nguồn gây bệnh trong quá khứ.

5. Kết quả xét nghiệm “âm tính” thường là thông tin tốt lành

Kết quả xét nghiệm “âm tính” không phải là xấu hay “tiêu cực”. Một xét nghiệm âm tính có nghĩa không phát hiện thấy chất gây bệnh hoặc một yếu tố nguy cơ đối với tình trạng sức khỏe hiện tại. Khi xét nghiệm máu để kiểm tra bệnh truyền nhiễm, hay xét nghiệm máu nhanh để phát hiện bệnh viêm gan C, nếu kết quả là âm tính có nghĩa tốt lành, không có bằng chứng của nhiễm trùng

6. Kết quả xét nghiệm “dương tính” giả đôi khi vẫn có

Các kết quả xét nghiệm dương tính giả đôi khi vẫn gặp. Vì vậy để đảm bảo độ chính xác, người ta phải xét nghiệm nhiều lần, ở nhiều cơ sở để đối chứng. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng chống dịch bệnh Mỹ (CDC), đảm bảo độ chính xác có ý nghĩa rất lớn đối với sức khỏe của người bệnh. Riêng xét nghiệm HIV cao tốc, thì kết quả dương tính giả rất phổ biến. Ví dụ trong các cộng đồng nơi có tỉ lệ 1% dân số bị nhiễm virút, thì cứ 10 xét nghiệm nhanh HIV có tới 2 là dương tính giả.

7. Và… có cả các kết quả xét nghiệm “âm tính” giả

Trong thực tế, kết quả xét nghiệm máu âm tính giả đôi khi vẫn xảy ra, bởi vậy có người mang bệnh đích thực nhưng xét nghiệm máu vẫn kết luận là âm tính. Ví dụ, bệnh viêm gan c đôi khi xét nghiệm máu vẫn có kết quả âm tính, nhưng trong vài tháng gần nhất người trong cuộc vẫn tiếp xúc với virút thì nguy cơ vẫn cao nhưng nhưng xét nghiệm không nhận thấy. Vì lý do này, việc xét nghiệm lại là cần thiết, nhất là nhóm người liên tục tiếp xúc với nguồn truyền nhiễm.

8. Kết quả xét nghiệm giữa các cơ sở y tế không đồng nhất

Theo Cơ quan Quản lý Thực - Dược Mỹ (FDA), việc tham chiếu kết quả xét nghiệm giữa các cơ sở y tế là chuyện của mỗi người, nó chỉ dùng cho mục đích tham khảo. Kết quả không giống nhau cũng là chuyện thường tình, không có vấn đề gì vì nó phụ thuộc vào nhiều yếu tố, thậm chí xét nghiệm máu giữa các lần ngay trong cùng một cơ sở cũng có trường hợp tương tự.

9. Kết quả xét nghiệm bất thường đôi khi không phải do mắc bệnh.

Nếu kết quả thử nghiệm máu nằm ngoài phạm vi cho phép thường được kết luận là mắc bệnh hoặc bị rối loạn. Nhưng kết quả thử nghiệm cũng có thể là bất thường vì nhiều lý do khác. Ví dụ, nếu xét nghiệm glucose (đường huyết) mà không nhịn ăn hoặc đã uống rượu trong đêm hoặc dùng thuốc thì kết quả tạm thời là bất thường.

10. Sai lầm của con người

Mặc dù kết quả “lộn xộn” trong xét nghiệm máu hiếm khi xảy ra, nhưng trong thực tế vẫn tồn tại. Điều này do nhiều lý do, kể cả chủ quan lẫn khách quan và đôi khi bác sĩ không nói cho bệnh nhân biết. Trong đó có sai lầm của chính con người, kể cả bệnh nhân lẫn bác sĩ. Ví dụ tình trạng nhầm mẫu máu của người này với người kia và cả ở khâu vận chuyển, lưu giữ mẫu máu trước khi xét nghiệm...