Vàng da do đâu? Những nguyên nhân gây bệnh cần biết để tránh

Có trường hợp chỉ vàng da đơn thuần, nhưng có trường hợp vàng da kèm theo ngứa, có trường hợp vàng da kèm theo xuất huyết dưới da và có nhiều trường hợp vàng da kèm theo các triệu chứng thực thể khác.

Vàng da do bệnh lý nhưng cũng có trường hợp vàng da sinh lý. Như vậy vàng da biểu hiện như thế nào, tính chất của nó ra sao. Xin nêu một số điển hình sau đây:

Một số nguyên nhân gây vàng da:

- vàng da sinh lý: vàng da sinh lý thường chỉ gặp ở một số trẻ sau khi sinh ra da bị vàng (ước tính khoảng 1/3 số trẻ sơ sinh). Thông thường vàng da sinh lý kéo dài khoảng một đến vài tuần rồi tự hết không để lại biến chứng gì, bởi vì trẻ sơ sinh có đời sống hồng cầu ngắn hơn đời sống hồng cầu ở người lớn.

Do đó lượng hồng cầu bị hủy nhanh làm tăng lượng bilirubin trong máu. Đồng thời gan của trẻ sơ sinh cũng chưa hoàn thiện chức năng làm việc nhanh đủ để loại trừ lượng bilirubin trong máu ra khỏi dòng máu.

Nếu sau vài tuần mà hiện tượng vàng da vẫn không thuyên giảm (có khi còn gia tăng) thì nguy cơ có thể là vàng da do bệnh lý về gan hoặc về máu hoặc bệnh khác.

- Vàng da do viêm đường dẫn mật: Viêm đường dẫn mật hoặc viêm túi mật đều làm cho hiện tượng ứ mật hoặc tắc mật làm xuất hiện hiện tượng vàng da. Trong những trường hợp này thường có sốt cao, rét run và có thể có đau vùng túi mật (hạ sườn phải). Triệu chứng đau thường xuất hiện trước triệu chứng sốt và vàng da, có trường - hợp kèm theo ngứa.

- Vàng da do sỏi đường dẫn mật. Sỏi đường dẫn mật có thể là sỏi đường dẫn mật trong gan hay ngoài gan. Sỏi ở ống mật chủ, ở ngã ba ống mật chủ - túi mật, ở cổ túi mật hoặc sỏi ở túi mật.

Triệu chứng là đau quặn hay xuất hiện sau bữa ăn, đau lan ra sau lưng, lan sang trái, đôi khi túi mật căng phồng có thể nhìn thấy hoặc sờ thấy. Sau đau là sốt và vàng da. Triệu chứng của sỏi đường dẫn mật hay xuất hiện từng đợt. Hậu quả xấu nhất là có thể gây thấm mật phúc mạc rất nguy hiểm đến tính mạng người bệnh hoặc làm tổn thương tế bào gan.

- Vàng da do bệnh của tụy tạng như viêm tụy cấp tính hoặc mạn tính, đặc biệt là ung thư đầu tụy ung thư đầu tụy da càng ngày càng vàng đậm.

- Vàng da do các bệnh về máu như bệnh huyết tán.

- Vàng da do viêm gan (viêm gan A,B,C,D,E). Dù là viêm gan do virut viêm gan nào cũng đều gây vàng da vàng mắt trong giai đoạn toàn phát của bệnh. Sau thời kỳ ủ bệnh là đến giai đoạn khởi phát, sau đó là toàn phát. Trong các thể loại viêm gan gây vàng da cần lưu ý thể viêm gan cấp tính hoặc thể viêm gan thể teo gan, vàng cấp là rất nguy hiểm.

- Vàng da do bệnh sốt rét (sốt rét cơn và sốt rét ác tính) do lượng hồng cầu bị phá hủy nhiều giải phóng ra bilirubin gây vàng da. Bệnh thường gặp ở vùng có sốt rét lưu hành, nhất là miền núi, cao nguyên.

- bệnh sốt vàng da chảy máu Bệnh này do xoắn khuẩn Leptospira gây nên. Bệnh có thể gặp ở dân tộc ít người, người làm rừng, bảo vệ rừng, bộ đội biên phòng, vận động viên bơi lội do xoắn khuẩn Leptospira đào thải ra từ nước tiểu chuột làm nhiễm ở các nguồn nước sông suối, ao, hồ. Khi xoắn khuẩn Leptospira bám vào da chúng dễ dàng xâm nhập vào bên trong cơ thể người nhất là khi da đã mềm mại do ngâm dưới nước.

Khi bị vàng da nên làm gì ?

Mặc dù thể hiện một triệu chứng chung là vàng da nhưng tính chất, căn nguyên và hậu quả gây vàng da không giống nhau, khó lường trước được, vì vậy khi bị vàng da cần đi khám ngay. Khám càng sớm càng tốt để mau chóng tìm ra nguyên nhân và từ đó có phương hướng điều trị phù hợp cho từng loại bệnh. Chẳng hạn, đối với vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh thường vàng nhẹ và hết sau 2 - 3 tuần.

Nếu vàng da nhiều và kéo dài bác sĩ sẽ có cân nhắc cẩn thận để xử lý hiện tượng vàng da cho thích hợp, (một trong các biện pháp là có thể đặt trẻ dưới ánh sáng đặc biệt để giúp loại bỏ bilirubin cho đến khi gan làm việc hoàn chỉnh). Trường hợp vàng da do viêm gan virut hoặc do xoắn khuẩn Leptospira, sốt rét, bệnh sốt vàng...

Ngoài việc điều trị cho cá nhân người bệnh thì cần có hướng phòng bệnh cho gia đình và cộng đồng. Đặc biệt những trường hợp vàng da kèm đau vùng hạ sườn, sốt cao có thể là một cấp cứu ngoại khoa do thấm mật phúc mạc.

Tóm lại, khi thấy vàng da cần đến bác sĩ khám ngay. Tuyệt đối không nghe sự mách bảo của bạn bè, người thân mà chủ quan hoặc tự mua thuốc để điều trị. Bởi vì làm như vậy bệnh sẽ không những không khỏi mà còn trầm trọng thêm, khi đó cho dù có đến bệnh viện thì cũng đã muộn hoặc quá muộn.