Lưu ý khi sử dụng thuốc an thần điều trị bệnh tâm thần phân liệt

Cuộc sống vội vã của thời đại công nghiệp khiến nhiều người dễ bị cuốn vào guồng quay của công việc nên đôi khi nó ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe như khủng hoảng tâm lý hoặc mất ngủ... Nhiều người thường tìm đến các loại thuốc an thần để mong tìm được cảm giác bình yên. Tuy nhiên, đây là nhóm thuốc có nhiều điều cần phải lưu ý khi sử dụng.

Thuốc an thần là gì?

Thuốc an thần là tên gọi chung cho các nhóm thuốc dùng để trấn an, điều hòa về tinh thần gồm nhóm thuốc an thần gây ngủ thuốc chống lo lắng và một số thuốc chống trầm cảm Thuốc an thần thường được dùng để điều trị các bệnh lý liên quan đến thần kinh, tâm thần và trong bệnh viện nó được dùng trong tiền mê, trước khi phẫu thuật. Cơ chế của thuốc an thần là thúc đẩy hoạt động của một chất dẫn truyền thần kinh từ đó kích thích tăng tiết hormon dopamin tạo ra cảm giác dễ chịu, khoan khoái cho cơ thể để tạm thời không nhớ đến các cảm giác đau nhức mệt mỏi căng thẳng

Hiện nay có nhiều loại thuốc an thần được sử dụng với nhiều mục đích khác nhau tùy theo tác dụng của từng nhóm hoạt chất. Các thuốc an thần có nguồn gốc hóa học được sản xuất trên cơ sở tổng hợp các hoạt chất hóa học hoặc thảo dược và dùng phương pháp bào chế cô đặc, nén để tạo thành các dạng viên tiện lợi cho người sử dụng. Trong y học cổ truyền, thuốc an thần được điều chế từ việc chiết xuất tinh chất của các loại thảo dược bằng phương pháp sắc và thường ở dạng chất lỏng.

 Những thuốc an thần thường thấy trên thị trường có nhiều điểm chung với các chất gây nghiện như ma túy và cần sa. Chúng được ngành y tế quản lý chặt chẽ theo quy định nhưng vẫn gây cám dỗ và đầy sức mạnh cuốn hút những đối tượng nghiện hoặc lệ thuộc thuốc.

Điều này có nghĩa là nếu không có sự kiểm soát chặt về liều dùng, cách sử dụng thì người dùng thuốc không thể sống thiếu chúng được và tình trạng nghiện thuốc kéo theo những hệ lụy gây hại cho cộng đồng.  

Những thuốc được ưa chuộng trong nhóm thuốc an thần như valium (một biệt dược của diazepam, giống như seduxen) và xanax (tên khoa học là alprazolam, là một loại thuốc an thần rất mạnh thường được dùng trong những trường hợp mất ngủ nặng) đã bị lạm dụng khá nhiều và gây ra những hậu quả xấu. Việc sử dụng thuốc an thần như ma túy và cần sa để kích thích não bộ đã dẫn đến nhiều vụ scandal trong giới nghệ sĩ nổi tiếng gây dư luận tò mò về tác dụng của nhóm thuốc này.  

Hiện nay, các nhà khoa học ngành dược đang cố gắng phát triển một thế hệ mới các loại thuốc an thần không gây nghiện nhưng vẫn có tác dụng an thần hiệu quả như valium để giảm thiểu những hậu quả xấu do nhóm thuốc có sức cuốn hút khủng khiếp này gây ra. Trên thực tế, các công ty dược phẩm cũng đã nỗ lực nhiều để tạo ra những loại thuốc an thần như vậy nhưng hiện chưa thành công. Trong khi chờ đợi một loại thuốc mới an toàn hơn, tốt nhất chỉ sử dụng thuốc khi thực sự cần thiết và phải theo đơn của bác sĩ.  

Một số loại thuốc an thần phổ biến hiện nay

- Nhóm thuốc an thần gây ngủ là những thuốc có tác dụng an thần giải lo (khi dùng liều thấp) và gây ngủ (dùng liều cao hơn). Nếu lạm dụng hoặc dùng không đúng sẽ  gây nghiện: điển hình là các thuốc barbiturat (amobarbital, butabarbital, immenoctal, secobarbital...). Trước đây sử dụng nhiều, hiện nay gần như không còn sử dụng (chỉ sử dụng phenobarbital chống co giật và thiopental tiêm gây mê). Tuy nhiên hiện nay, trên thị trường đen có một số biệt dược lưu hành và được gọi tên lóng là "xì coọc" cần phải hết sức cảnh giác vì có thể gây ngộ độc và tử vong nếu sử dụng không đúng cách quá liều.

- Nhóm benzodiazepin: diazepam (seduxen, valium), flurazepam (dalmane), estazolam (prosom, nucfalon), temazepam (normison, restoril), triazolam (halcion) quazepam (doral)... Hiện nay được sử dụng khá nhiều, đây là các thuốc nhóm hướng tâm thần được quản lý cấp phát trong các cơ sở y tế có giường bệnh theo quy chế riêng. Tuy nhiên, thuốc có thể được bán và mua khá dễ dàng trên thị trường.

- Thuốc kháng histamin (loại OTC): doxylamin, promethazin, alimemazin, diphenhydramin, pyrilamin... các thuốc này thường được dùng với mục đích khác (chẳng hạn như chống dị ứng cảm cúm nhưng có tác dụng an thần, gây ngủ).

-Các thuốc khác  như cloral hydrat, meprobamat, thuốc chống trầm cảm amitriptylin, zolpidem, zopiclon, zaleplon ít dùng nhưng đôi khi vẫn có trên thị trường do các nguồn không chính thống.

Haloperidol là thuốc an thần được sử dụng rộng rãi để điều trị bệnh tâm thần phân liệt, hưng cảm, các rối loạn tâm thần do các nguyên nhân khác nhau.

Aminazin: Là thuốc an thần điều trị rất hiệu quả cho cơn hưng cảm, tâm thần phân liệt... Tác dụng phụ hay gặp nhất của thuốc là gây tăng men gan SGOT, SGPT. Ngoài ra, thuốc còn có thể gây trầm cảm Với các trường hợp bệnh nhân có triệu chứng trầm cảm kết hợp thì không được dùng aminazin. 

Levomepromazin: Là thuốc an thần hay sử dụng trong lâm sàng để điều trị bệnh tâm thần phân liệt rối loạn cảm xúc cơn hưng cảm, cai nghiện ma túy Thuốc gây ngủ mạnh giảm đau mạnh, hạ huyết áp tư thế đứng (đặc biệt là đường tiêm).

 Risperidon là một thuốc an thần mới, có tác dụng rất tốt với các triệu chứng hoang tưởng, ảo giác...

Olanzapin là thuốc để điều trị nhiều rối loạn tâm thần như tâm thần phân liệt, hưng cảm, kết hợp với thuốc chống trầm cảm để điều trị trầm cảm cai nghiện ma túy rối loạn giấc ngủ trạng thái chán ăn tâm lý

- Thuốc từ dược thảo rotunda (củ bình vôi): Rotunda có tác dụng an thần gây ngủ với liều thấp mà độ dung nạp thuốc lại rất cao, trong quá trình sử dụng không có trường hợp nào bị tai biến và quen thuốc. Ngoài tác dụng an thần giảm đau rotunda còn có tác dụng điều hòa nhịp tim hạ huyết áp giãn cơ trơn do đó làm giảm các cơn đau do co thắt ở đường ruột và tử cung