Hoài sơn - vị thuốc phổ biến bổ thận, tráng dương trong y học cổ truyền

Kiện tỳ, ích khí với vị thuốc hoài sơn trong y học cổ truyền

Cốt toái bổ được dùng làm thuốc mạnh gân cốt, bổ can thận

Củ mài (dioscorea persimilis Brain et Burkill) có giá trị dinh dưỡng cao, nhất là đối với đồng bào các dân tộc miền núi trong thời kỳ giáp hạt. Củ mài được chế biến thành hoài sơn lại là vị thuốc phổ biến trong y học cổ truyền và kinh nghiệm dân gian.

Theo Đông y hoài sơn có vị ngọt không mùi, tính bình không độc là thuốc bổ mát có tác dụng dưỡng vị sinh tân, ích phế bổ thận chỉ khát chữa tỳ vị suy nhược, nóng sốt khát nước mồ hôi trộm đi tiểu nhiều ăn khó tiêu đau dạ dày viêm ruột đái tháo đường mụn nhọt kiết lỵ lâu ngày di tinh bạch đới Dạng dùng thông thường là thuốc sắc hay thuốc bột với liều 20-30g một ngày cho người lớn, trẻ em tùy tuổi uống ít hơn. Dùng riêng hoặc phối hợp với nhiều vị thuốc khác. Các bài thuốc có dùng hoài sơn.

Thuốc bổ máu cho người cao tuổi: Hoài sơn 100g, củ súng hạt sen ý dĩ mỗi vị 50g. Tất cả sấy khô, tán nhỏ, rây bột mịn. Ngày uống 20g với nước cơm chữa rối loạn tiêu hóa tiêu chảy kéo dài kiết lỵ mạn tính ở trẻ em.

Thuốc kiện tỳ tiêu thực, dùng cho trẻ em gầy yếu: Hoài sơn (sao) 60g phục linh bạch biểu đậu (sao), sơn trà, mạch nhạ thần khúc đương quy, mỗi vị 45g; bạch truật (sao), trần bì, sử quân tử, mỗi vị 20g; hoàng liên cam thảo, mỗi vị 10g. Tất cả tán bột, rây mịn, trộn với mật làm viên bằng hạt đỗ xanh. Ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 3-5g.

Thuốc bổ dùng cho người bệnh dạ dày và ruột: Hoài sơn 10g, bạch truật 8g, phục sinh 6g, trần bì 5g. Tất cả sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm hai lần trong ngày.

Chữa suy dinh dưỡng trẻ em có kèm theo tiêu chảy: Hoài sơn ý dĩ mạch nha, mỗi vị 100g, đảng sâm hoặc sâm bố chính bạch truật mỗi vị 50g; hạt cau vỏ quít, mỗi vị 25g. Tất cả sao vàng, tán rây một mịn, trộn đều. Ngày uống 16-20g.

Chữa sỏi mật kèm theo tiểu đường: Hoài sơn 60g, ý dĩ 120g, lá lách lợn 1 cái. Tất cả thái và nghiền nhỏ, nấu với gạo nếp thành cháo ăn trong ngày.

Ngoài ra trong nhiều loại thuốc tễ như tễ bổ khí huyết tễ bổ thận âm, tễ bổ thận tráng dương hoặc viên tròn lục vị hoàn, viên bổ trung ích khí, cũng có thành phần là hoài sơn.