Những kiến thức cơ bản về bệnh viêm nội nhãn ai cũng nên biết

Mắt có hình cầu, phía ngoài có các lớp vỏ bọc, phía trong có các tổ chức nội nhãn viêm nội nhãn (VNN) là các phản ứng viêm trong mắt gây ra bởi quá trình nhiễm khuẩn và/hoặc chấn thương các tổ chức, mô trong nhãn cầu. VNN thường được chia thành 2 loại: VNN ngoại sinh và VNN nội sinh. Nếu VNN ngoại sinh xuất hiện do các tác nhân gây bệnh (nấm, vi khuẩn...) đi vào mắt trực tiếp từ môi trường bên ngoài sau chấn thương hoặc sau phẫu thuật thì VNN nội sinh lại xuất hiện bởi các vi khuẩn lây lan từ các cơ quan khác của cơ thể theo đường máu. 

Tại sao bị VNN?

Trong điều kiện bình thường, hàng rào máu - Mắt đóng vai trò rào cản tự nhiên chống lại các tác nhân gây bệnh xâm hại vào mắt. Khi cơ thể có các nhiễm khuẩn ở bộ phận khác (như áp-xe gan viêm da nhiễm khuẩn đường tiết niệu viêm mũi xoang...), các tác nhân gây bệnh sẽ từ đây đi vào máu để đến mắt, phá vỡ hàng rào bảo vệ tự nhiên xâm nhập vào trong mắt, gây viêm nội nhãn. Khi đó, các ổ nhiễm khuẩn ban đầu được gọi là ổ nhiễm khuẩn nguyên phát. Có rất nhiều các yếu tố làm suy yếu cơ chế bảo vệ tự nhiên, tạo điều kiện thuận lợi cho sự thâm nhập của các tác nhân gây bệnh như:

Các bệnh lý toàn thân gây suy yếu cơ thể nói chung như bệnh đái tháo đường bệnh van tim bệnh Lupus hệ thống, bệnh AIDS xơ gan ung thư

Các thủ thuật can thiệp nặng nề gây nhiễm khuẩn huyết như: lọc máu đặt dẫn lưu bàng quang nội soi tiêu hóa tiêm truyền tĩnh mạch

Các sang chấn hoặc phẫu thuật của các cơ quan khác như thay van tim dùng thuốc ức chế miễn dịch thuốc gây nghiện qua đường tĩnh mạch

Các bệnh nhiễm khuẩn nguyên phát thường gặp là: viêm màng não viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn viêm đường tiết niệu viêm phổi áp-xe ổ bụng...

Như vậy, nhìn chung VNN thường xuất hiện trên một cơ thể suy yếu, giảm sức đề kháng Tuy nhiên, những năm gần đây tại khoa chuyên điều trị VNN bệnh viện Mắt TW, phần lớn các bệnh nhân nhập viện lại là những bệnh nhân còn trẻ tuổi, hoàn toàn khỏe mạnh, không có tiền sử mắc các bệnh lý toàn thân hoặc phẫu thuật trước đó. Các khám nghiệm toàn thân như siêu âm, chụp Xquang đều không có phát hiện gì đặc biệt. Khi hỏi bệnh sử những bệnh nhân này, chúng tôi thấy rất nhiều người trong số họ đầu tiên chỉ có đỏ mắt hoặc ngứa mắt, đi khám bác sĩ cạnh nhà (thường không phải là bác sĩ chuyên khoa mắt), được điều trị bằng thuốc tiêm hoặc tiêm cạnh mắt, sau đó thấy bệnh diễn biến ngày một nặng lên. Thực tế này gợi cho chúng tôi suy đoán rằng: nhiễm khuẩn có thể xuất hiện ở vùng lân cận mắt (như ngoài da, viêm mũi xoang...) và chính các biện pháp điều trị không hợp lý, không đúng cách đã tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh VNN khởi phát.

Nguyên nhân gây VNN

Do vi khuẩn tụ cầu vàng (thường đầu tiên gây viêm da), liên cầu, E. Coli, virut cúm, các loại vi khuẩn viêm màng não trực khuẩn mủ xanh...; do nấm Candida Albicans (chiếm 75 - 80% VNN do nấm) thường xuất hiện ở bệnh nhân AIDS, Aspegillos hay gặp ở bệnh nhân nghiện, tiêm chích theo đường tĩnh mạch. Ngoài ra, còn có thể gặp Crytococcus, Torulopsis...

Cần phân biệt với triệu chứng của các bệnh về mắt khác

Khi bị VNN, bệnh nhân nhìn mờ đau nhức mắt, kích thích khó chịu cộng thêm đau đầu sợ ánh sáng và đỏ mắt, sưng nề xung quanh mắt. Khám bác sĩ chuyên khoa mắt có thể phát hiện các dấu hiệu như: mi sưng nề, đỏ; kết mạc cương tụ; giác mạc phù, thâm nhiễm; mủ tiền phòng; viêm dịch kính, viêm gai thị; các khối mủ trắng trên hắc - võng mạc

Ngoài ra, bệnh nhân có thể thấy mệt mỏi sốt mất ngủ kém ăn. Cần lưu ý rằng VNN giai đoạn đầu, hoặc những thể viêm âm thầm (như do P Acnes) có thể không đau không có mủ tiền phòng. Chẩn đoán xác định sẽ gặp khó khăn ở các trường hợp như vậy. Một số bác sĩ không có kinh nghiệm có thể nhầm lẫn với bệnh viêm màng bồ đào do cơ chế tự miễn dẫn đến sai lầm trong điều trị. Bệnh viêm màng bồ đào do các nguyên nhân tự miễn thường xảy ra ở cả 2 mắt và khởi phát từ từ hơn, diễn biến âm ỉ. Hơn nữa bệnh nhân thường có biểu hiện bệnh lý miễn dịch mạn tính ở cơ quan khác như: viêm khớp mạn tính, viêm cột sống dính khớp viêm da cơ...

Thông thường, bệnh nhân đến khám khi bệnh đã rất nặng. Tiên lượng hồi phục về chức năng phụ thuộc rất nhiều vào thời điểm chẩn đoán và điều trị thích hợp. Nếu chẩn đoán muộn thì dù có điều trị tốt cũng sẽ dẫn tới tổn hại thị lực nghiêm trọng thậm chí mù lòa Tại Mỹ, chỉ có 5% bệnh nhân viêm nội nhãn hồi phục được thị lực từ 5/10 trở lên.

Làm gì để tránh VNN?

Viêm nội nhãn là một bệnh nhiễm khuẩn mắt nặng nề. Chính vì thế, người dân phải đi khám bác sĩ chuyên khoa mắt ngay khi có các dấu hiệu nghi ngờ như nhìn mờ nhiều, nhanh, đỏ mắt, đau nhức mắt; bệnh thường xuất hiện ở các bệnh nhân có các bệnh ở cơ quan khác gây suy yếu cơ thể, hoặc nghiện qua đường tĩnh mạch. Tuy nhiên, bệnh cũng xuất hiện ở những người khỏe mạnh có thể do các điều trị không đúng cách tại mắt.

Đối với bác sĩ mắt: tuyệt đối không được lạm dụng tiêm truyền thuốc theo đường toàn thân (tiêm bắp, tiêm tĩnh mạch) và đặc biệt là tiêm cạnh mắt để điều trị các bệnh thông thường của bề mặt nhãn cầu như: viêm kết mạc do virut, viêm kết mạc dị ứng

Khi điều trị bệnh nhân có biểu hiện viêm ở trong mắt tuyệt đối không được chủ quan chẩn đoán và điều trị theo hướng viêm màng bồ đào (chống viêm đơn thuần bằng steroid) vì điều trị như vậy có thể gây thuyên giảm giả tạo các triệu chứng cơ năng và gây tổn hại cấu trúc nặng nề hơn về sau.

Các cơ sở chuyên khoa mắt không có các trang thiết bị hiện đại như kính hiển vi đèn khe, siêu âm... không được phép điều trị các bệnh lý viêm nhiễm nội nhãn mà phải chuyển bệnh nhân lên tuyến trên càng sớm càng tốt.