Chóng mặt, chữa như thế nào để đem lại hiệu quả nhất?

Việt Nam hiện có hơn 7 triệu người cao tuổi, chiếm 10% dân số. Theo các chuyên gia y tế, chi phí chăm sóc y tế người cao tuổi cao gấp 10 lần so với người trẻ nếu không có giải pháp thích hợp. Người cao tuổi thường mắc các bệnh về huyết áp tim mạch nội tiết trầm cảm mất trí nhớ các bệnh về xương khớp trong đó chóng mặt là nguyên nhân gây ra nhiều chấn thương, thậm chí là tàn phế do tai nạn té ngã ở người cao tuổi.

Chóng mặt là một cảm giác chủ quan của người bệnh: tự nhiên cảm thấy mọi vật xung quanh mình đều quay tít như đứng giữa một cơn lốc, hay thấy mất cân bằng, đi đứng không vững, cảm giác bồng bềnh như đứng trên thuyền, có khi như bước hụt, cảm giác lâng lâng như không có trọng lượng, như say rượu Đôi khi bệnh nhân thấy mọi vật đu đưa, dập dềnh hoặc nhìn vật nhòe không rõ, người nôn nao, khó chịu, ruột gan như bị đảo lộn. Đây là nguyên nhân gây ra nhiều tai nạn ở người cao tuổi như té ngã dẫn đến chấn thương, tàn phế.

Có nhiều nguyên nhân gây chóng mặt phần lớn liên quan đến những bệnh lý ở tai (tai ngoài, tai giữa, tai trong). Bên cạnh đó chóng mặt còn liên quan đến bệnh lý thần kinh, mất thăng bằng stress và các bệnh nội khoa, bệnh huyết áp mạch máu nội tiết dị ứng chuyển hóa thận các viêm nhiễm... nên kết quả điều trị hoàn toàn phụ thuộc vào nguyên nhân gây chóng mặt trong đó cơn chóng mặt kịch phát kéo dài do ảnh hưởng của tăng huyết áp là dạng chóng mặt nguy hiểm nhất và là nguyên nhân của nhiều tai nạn ở người cao tuổi.

Nguyên nhân ở tai:

- Ống tai ngoài: Như nút dáy, khi gặp nước nở to ra, kích thích ống tai ngoài gây chóng mặt hoặc nhọt ống tai cũng gây đau tai và chóng mặt.

-Tai giữa: trong viêm tai giữa cấp tính, bên cạnh sốt đau tai ù tai nghe kém còn kèm chóng mặt.

- Tai trong: Viêm tai tiết dịch gây chóng mặt ghê gớm kèm theo ù tai nghe kém. Có khi viêm tai đi kèm với viêm màng não; Viêm thần kinh tiền đình do virut hoặc vi khuẩn gây chóng mặt, quay cuồng, chóng mặt tư thế rõ nhưng thính lực lại bình thường.

Chóng mặt tư thế: Xuất hiện cảm giác chóng mặt khi cơ thể ở trong một tư thế nhất định: có thể gặp trong bệnh lý ngoại biên hoặc bệnh lý trung ương cũng gây tư thế chóng mặt, còn chóng mặt tư thế trung ương xuất hiện ở một tư thế nhất định, thời gian kéo dài hơn ở các mức độ khác nhau. Người cao tuổi hay bị chóng mặt tư thế do hạ huyết áp tư thế thiểu năng tuần hoàn não tăng huyết áp thoái hóa đốt sống cổ xơ hóa mạch máu não, hạ đường huyết thiếu ôxy não rối loạn thần kinh tim

Các bệnh khác: Những rối loạn về mắt: rối loạn vận động các cơ của nhãn cầu, glôcôm, đục thủy tinh thể; Rối loạn cảm thụ bản thể gây nên mất thăng bằng u dây thần kinh tiền đình, áp-xe não. Ngoài ra, nhiễm độc các thuốc: điều trị tăng huyết áp thuốc chống trầm cảm thuốc chống thụ thai lợi tiểu, nhóm thuốc aminorid, streptomycin, kanamycin thuốc chống hen sốt rét thuốc ngủ cũng gây chóng mặt.

Làm gì khi bị chóng mặt?

Chóng mặt nói chung và cơn chóng mặt kịch phát (thường lành tính) phần lớn không rõ nguyên nhân chiếm khoảng 50% - 70% nhưng cũng có thể do nhiều nguyên nhân nguy hiểm gây ra mà chóng mặt là dấu hiệu tiền triệu báo trước. Vì vậy, người bệnh khi bị chóng mặt cần ngồi nghỉ tại chỗ hoặc nằm nghỉ yên tĩnh. Nếu đi lại phải có người giúp đỡ để tránh té ngã. Thường khi bị chóng mặt do bất kỳ nguyên nhân nào thì việc đầu tiên là nằm nghỉ ở nơi yên tĩnh (tránh ồn ào) và dùng thuốc an thần. Trường hợp không đỡ phải đi khám vì đôi khi chóng mặt là một cấp cứu cần xác định nguyên nhân để điều trị đúng, nếu bỏ sót có thể gây biến chứng nguy hiểm.

Điều trị chóng mặt

Trước một bệnh nhân chóng mặt, ta cần phải chẩn đoán nguyên nhân nếu có thể được, bằng không tiến hành điều trị triệu chứng là chính. Trong khi điều trị triệu chứng, chờ cho bệnh nhân đỡ chóng mặt thì tiến hành khám tỉ mỉ, nhiều khi phải phối hợp các chuyên khoa nội, thần kinh, mắt, tai mũi họng và các thăm dò cận lâm sàng khác để chẩn đoán chính xác nguyên nhân, từ đó điều trị tận gốc. Có 3 nhóm thuốc chính thường dùng điều trị chóng mặt nên dùng thuốc riêng rẽ để hiểu rõ tác dụng phụ của từng loại.

- Nhóm kháng histamin: Ngăn chặn kích thích cơ quan tiền đình ngoại vi và trung ương, điển hình là stugeron papaverin phenothiamin.

- Nhóm kháng tiết cholin: kiềm chế kích động tiền đình điển hình là scopalamin.

- Nhóm an thần: chủ yếu làm dịu, có tác dụng cả trung ương và ngoại vi. Thuốc hay dùng là seduxen (diazepam), chống nôn bằng phenothiamin.

Hướng điều trị không dùng thuốc tập trung vào cách vận động làm tăng khả năng bù trừ của não. Đặc biệt khi không thường xuyên có cơn chóng mặt kèm các dấu hiệu nhức nửa đầu hay cả đầu, tê yếu tay chân, mắt và đặc biệt là mất nhận thức về thời gian và không gian, mất định hướng và khả năng nhận thức. Khi đó cần đưa bệnh nhân đi khám ngay tại cơ sở y tế.

Phòng ngừa

- Chóng mặt có thể phòng ngừa bằng luyện tập thích nghi cho hệ thống giữ thăng bằng của cơ thể khi bệnh nhân ở giai đoạn ổn định hay chóng mặt nhẹ.

- Người cao tuổi bị chóng mặt cần hạn chế độ cao, tránh thay đổi tư thế đột ngột vì dễ té ngã gây chấn thương.