Người cao tuổi chớ chủ quan với chứng chóng mặt, bạn cần lưu ý

Chóng mặt là một loại triệu chứng có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng ở người cao tuổi (NCT) chiếm tỷ lệ cao hơn và nguy hiểm hơn. Chóng mặt thường có kèm theo một số triệu chứng khác như quay cuồng, hoa mắt, ù tai gây rất khó chịu cho người bệnh và rất dễ tái phát. Chóng mặt ở NCT có thể biểu hiện ở nhiều tư thế khác nhau nhưng hay gặp nhất là khi đang nằm xuất hiện chóng mặt, đặc biệt là khi thay đối tư thế (đang nằm ngửa chuyển sang nằm nghiêng trái hoặc nghiêng phải). Có nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó chóng mặt liên quan đến tiền đình, thiếu máu não là một triệu chứng thường gặp.  

Nguyên nhân gây nên chóng mặt ở NCT

Nguyên nhân hay gặp nhất trong chóng mặt ở NCT là xuất phát từ dây thần kinh tiền đình. Tiền đình là vùng nằm sau ốc tai, là một hệ thống có vai trò quan trọng trong duy trì tư thế, dáng bộ, điều hoà, phối hợp cử động mắt, đầu, phản xạ các cơ và vận động thân mình  nói chung. Vì vậy, khi tiền đình bị ảnh hưởng do bất kỳ một nguyên nhân nào cũng có thể sẽ gây rối loạn thăng bằng rung giật nhãn cầu chóng mặt buồn nôn hoặc nôn thực sự. Những tổn thương như chấn thương vùng đầu viêm mê đạo của vùng ốc tai, do tắc mạch máu não vùng sau cổ (tắc, hẹp) hoặc  hội chứng Menière đều có gây triệu chứng chóng mặt (hội chứng Menière gồm có chóng mặt ù tai   giảm thính lực). Người ta còn đề cập đến nguyên nhân tổn thương tiền đình do nhiễm khuẩn gây viêm tiền đình hoặc chấn thương gây vỡ xương đá. Một nguyên nhân gặp khá nhiều gây chóng mặt ở NCT là rối loạn vận mạch do hệ thống mạch máu (động mạch cung cấp máu cho vùng tiểu não bị ảnh hưởng  hoặc do lượng máu đến ít đi hoặc mạch máu bị tắc, nghẽn do xơ vữa động mạch) như động mạch cột sống thân nền. Nguyên nhân của xơ vữa thành động mạch thì có nhiều nhưng do tăng mỡ trong máu mà đặc biệt là bệnh tăng huyết áp Tăng lượng cholesterol máu nhất là tăng loại cholesterol xấu có nguy cơ làm xơ vữa động mạch Khi động mạch bị xơ vữa thì lòng động mạch bị hẹp lại làm cho lượng máu đi qua khó khăn gây hạn chế lưu thông máu đến não. Các loại u não cũng gây nên chóng mặt buồn nôn như u não, u tiểu não, u dây thần kinh số VIII. Các nguyên nhân về mạch  máu hoặc do khối u gây nên chóng mặt thường người ta xếp vào loại rối loạn tiền đình thuộc về trung ương. Ngoài ra chóng mặt ở NCT cũng có thể gặp do ngộ độc thực phẩm bởi hoá chất hoặc bởi vi khuẩn (vi khuẩn gây ngộ độc thịt có độc lực mạnh và tác động chủ yếu vào hệ thần kinh trung ương như Clostridium butulinum hoặc S. aureus)  hoặc chóng mặt có thể có liên quan đến thời tiết chuyển mùa stress liên tục…  

Khi  bị chóng mặt, NCT nên làm gì?

Khi bị chóng mặt thì người bệnh nên chọn tư thế nằm cho thích hợp (nghiêng trái hay nghiêng bên phải hoặc nằm ngửa), không nên gắng, gượng đi tiếp. Tránh thay đổi tư thế và nên tránh ánh sáng chói như ánh sáng mặt trời, ánh sáng đèn hoặc tránh tiếng động, ồn ào. Cần gọi cho người thân, người giúp việc biết tình trạng của mình để mọi người có thái độ xử lý thích hợp nhất (cho uống thuốc nếu đã biết bệnh từ trước và có sẵn thuốc mua theo đơn của bác sĩ hoặc cho đi khám bệnh ở cơ sở y tế gần nhất). Khi bị chóng mặt dù chỉ mới thoáng qua cũng nên đi khám bệnh để được bác sĩ xác định bệnh và tình trạng bệnh, nhất thiết không được chủ quan. Tùy tình trạng bệnh mà bác sĩ sẽ khám về hệ thống tim mạch, hoặc chỉ định các xét nghiệm thích hợp, ví dụ xét nghiệm máu lúc đói để biết chỉ số cholesterol hoặc siêu âm tim điện tim…Nếu nghi là xơ vữa động mạch hoặc bệnh về tai, mũi, họng thì có thể nội soi động mạch hoặc nội soi tai,

mũi, họng. Nếu nghi là u não, những vấn đề về ốc tiền đình thì có thể chụp cắt lớp vi tính, chụp cộng hưởng từ… Từ đó giúp chẩn đoán chính xác nguyên nhân và có chỉ định dùng thuốc thích hợp. Ngoài việc dùng thuốc cần tập luyện thường xuyên, nhẹ nhàng nhưng đúng động tác, ví dụ tập đốt sống cổ cần quay trái, quay phải, ngả đầu về sau, cúi đầu xuống, phải thực hiện các động tác một cách từ từ không vội vàng, mỗi lần tập như vậy cũng chỉ kéo dài từ 5-10 phút, không nên tập kéo dài thời gian… Nếu chóng mặt bởi rối loạn tuần hoàn não do tăng mỡ máu hay do tăng huyết áp cần lưu ý thay vì ăn  mỡ động vật bằng ăn dầu thực vật nhưng cũng ở trong giới hạn cho phép, không nên lạm dụng và không nên dùng loại dầu rán đã qua sử dụng nhiều lần. Nếu bị tăng huyết áp thì việc sử dụng thuốc phải thường xuyên, dùng loại thuốc nào, liều lượng bao nhiêu phải do thầy thuốc chỉ định và luôn được kiểm tra huyết áp (tốt nhất là kiểm tra hằng ngày với người biết đo huyết áp và máy đo chuẩn).