4 giai đoạn căn bản của bệnh sởi chúng ta cần nắm rõ

Sởi biểu hiện trên lâm sàng qua 4 giai đoạn

Sởi là một bệnh dễ lây lan, trong gia đình nếu có một người bị bệnh thì có đến 90% những người chưa có miễn dịch sẽ bị nhiễm bệnh

Người bệnh phát tán virus mạnh nhất là vào giai đoạn tiền triệu (giai đoạn xuất tiết) thông qua các hạt nhỏ bắn ra khi ho, khi nói chuyện hoặc khi tiếp xúc. Điều đáng nói ở đây là giai đoạn lây lan mạnh này xuất hiện vào lúc khi bệnh chưa được chẩn đoán, do đó, dĩ nhiên cũng không có biện pháp phòng ngừa.

Theo thông tin từ Bệnh viện Nhiệt đới TW bệnh sởi biểu hiện lâm sàng qua 4 giai đoạn:

Giai đoạn ủ bệnh (nung bệnh)

Thời kỳ này kéo dài từ 8 đến 11 ngày và trong giai đoạn này trẻ không biểu hiện triệu chứng gì của bệnh.

Giai đoạn viêm xuất tiết (khởi phát)

Thường giai đoạn này kéo 3-4 ngày với nhiều biểu hiện:

- Sốt nhẹ hoặc vừa, sau sốt cao có thể lên tới 40 độ.

- viêm xuất tiết mũi, họng, mắt: chảy nước mắt nước mũi ho viêm màng tiếp hợp mắt có gỉ kèm nhèm, sưng nề mi mắt.

- Mệt mỏi, thiếu sức sống chán ăn

- Đau mỏi người và bị ho khan

Nội ban xuất hiện (ngày thứ hai): gọi là hạt Koplick, đó là các hạt trắng, nhỏ như đầu đinh ghim, từ vài nốt đến vài chục, vài trăm nốt mọc ở niêm mạc má (phía trong miệng, ngang răng hàm), xunh quanh hạt Koplick niêm mạc má thường có sung huyết. Các hạt Koplick chỉ tồn tại 24 – 48 giờ. Đây là dấu hiệu có giá trị chẩn đoán sớm và chắc chắn.

- Hạch bạch huyết sưng.

- Xét nghiệm ở giai đoạn này có bạch cầu tăng vừa, Neutro tăng.

Đôi khi giai đoạn này biểu hiện bằng những triệu chứng nặng nề như co giật hoặc thậm chí viêm phổi

Giai đoạn mọc ban (toàn phát)

Trong giai đoạn này ban mọc ngày thứ 4-6, ban dát sần, ban nhỏ hơi nổi gờ trên mặt da, giữa các ban là khoảng đa lành. Ban mọc rải rác hay dính liền với nhau thành từng đám tròn khoảng 3-6mm. Ban mọc theo thứ tự:

Ngày 1: mọc ở sau tai, lan ra mặt.

Ngày 2: lan xuống đến ngực, tay

Ngày 3: lan đến lưng, chân

Ban kéo dài 6 ngày rồi lặn theo thứ tự trên.

- Ban mọc ở bên trong niêm mạc (nội ban): ở đường tiêu hóa gây rối loạn tiêu hóa đi lỏng, ở phối gây viêm phế quản ho.

- Toàn thân: khi ban bắt đầu mọc, toàn thân nặng lên, sốt cao hơn, mệt hơn. Khi ban mọc đến chân nhiệt độ giảm dần, triệu chứng toàn thân giảm dần rồi hết.

- Xét nghiệm ở giai đoạn này có bạch cầu giảm, neutro giảm, lympho tăng.

Trong trường hợp nhẹ, ban thường đứng gần nhau nhưng riêng rẽ. Trong trường hợp nặng, ban có xu hướng hợp với nhau làm thành những ban lớn hơn, thậm chí từng mảng xuất huyết (sởi đen). Trong thể đặc biệt nặng, ban có thể có dấu hiệu xuất huyết. Khi ban lan đến chân thì sốt cũng đột ngột giảm đi nếu không có biến chứng. 

Giai đoạn ban bay (lui bệnh)

Thường vào ngày thứ 6 ban bắt đầu bay.

Ban sẽ bay theo thứ tự từ mặt đến thân mình và đến chân tay, để lại các nốt thâm có tróc da mỏng, mịn kiểu bụi phân hay vảy cám. Sau khi ban mất đi, trên da còn lại những dấu màu sậm lốm đốm như vằn da báo. Toàn thân bệnh nhân hồi phục dần nếu không biến chứng.

Lúc ban sởi bay là lúc cơ thể nhạy cảm nhất và dễ gặp biến chứng nhất, nên cần tiếp tục duy trì chế độ ăn uống vệ sinh, không chủ quan cho rằng ban đã bay là bệnh khỏi.

Các thể lâm sàng khác

- Thể theo tiên lượng

Chú ý thể sởi ác tính với dấu hiệu thường xuất hiện nhanh chóng trong vài giờ trên những thể địa quá mẫn vào cuối giai đoạn khởi phát, trước lúc mọc ban. Thường có các triệu chứng sau: sốt cao vọt 39 – 41 độ C, u ám, vật vã mê sảng hôn mê co giật huyết áp tụt, thở nhanh, tím tái, nôn, xuất huyết dưới da hay phủ tạng..

Tùy theo triệu chứng nào nổi bật, sẽ có:

Sởi ác tính thể xuất huyết: xuất huyết dưới da hoặc nội tạng

Sởi ác tính thể phế quản – phổi: biểu hiện chủ yếu là suy hô hấp

Sởi ác tính thể nhiễm độc nặng: sốt cao, vật vã co giật mạnh, hôn mê, mạch nhanh nhỏ huyết áp tụt.

Sởi ác tính thể tiêu chảy: rối loạn tiêu hóa nổi bật.

Sởi ác tính thể bụng cấp: giống viêm ruột thừa thường gặp ở trẻ từ 6 tháng đến 2 tuổi, trẻ suy dinh dưỡng hoặc còi xương trẻ đang mắc các bệnh khác…

- Thể bệnh theo thể địa

Sởi ở trẻ dưới 6 tháng thường nhẹ

Sởi ở trẻ 6 tháng – 2 tuổi thường nặng

Sởi ở trẻ suy dinh dưỡng – còi xương thì sởi thường không điển hình và nặng.

Sởi ở trẻ đã được gây miễn dịch bằng Gamma globulin hoặc vacxin thường nhẹ.

Sởi ở phụ nữ mang thai sẽ gây sẩy thai dị dạng, đẻ non…

Sởi kết hợp với các bệnh nhiễm trùng khác như ho gà, lao, bạch hầu,… làm bệnh nặng lên.

Bác sĩ và bậc cha mẹ có thể chẩn đoán sởi chủ yếu dựa vào lâm sàng là triệu chứng viêm họng với phát ban theo trình tự xuất hiện. Đồng thời khám họng thấy có dấu “Koplik” với tiền sử thường gặp ở trẻ dưới 10 tuổi chưa mắc sởi lần nào, có tiếp xúc với nguồn lây trong 10 ngày trước đó.