Biện pháp gì để ngăn chặn bệnh tay - chân - miệng bùng phát?

Thời điểm này, cả nước và Hà Nội đang chạy đua với thời gian trong phòng, chống dịch sốt xuất huyết trước thềm năm học mới, bên cạnh đó nhiều dịch bệnh khác, đặc biệt là tay - chân - miệng (TCM) đang có nguy cơ bùng phát vào mùa tựu trường.

Căn nguyên gây bệnh TCM

Bệnh TCM là một bệnh truyền nhiễm cấp tính, gặp chủ yếu ở trẻ nhỏ (90%), đặc biệt là trẻ dưới 3 tuổi. Từ năm 2010, nhiều nước ở châu Á như Singapore, Indonessia, Trung Quốc, Malaysia, Philippine, Việt Nam, năm nào cũng có bệnh TCM xuất hiện.

 

Nguyên nhân gây bệnh TCM là do virut Enterovirus (nhóm virut đường ruột) gây ra, thường gặp nhất là chủng virut Coxsackie A16. Trong những năm gần đây, ở khu vực Đông Nam châu Á, trong đó có Việt Nam, xuất hiện những vụ dịch bệnh TCM do Enterovirus týp 71 (EV71) độc tính cao gây nên.

Nhận biết bệnh TCM

Biểu hiện sớm nhất của bệnh là mệt mỏi sốt nhẹ (38 - 38,5oC), có trường hợp sốt cao hơn đau họng sổ mũi tương tự như viêm hô hấp trên. Đôi khi trẻ có nôn mửa rất mệt, quấy khóc. Các biểu hiện này diễn ra chỉ trong vài ba ngày rồi chuyển sang giai đoạn toàn phát. Đầu tiên là sự xuất hiện các mụn nước ở niêm mạc miệng thường là ở mặt trong má, lợi, mặt bên của lưỡi. Các mụn nước có kích thước nhỏ khoảng vài ba milimet nằm trên một nền niêm mạc viêm đỏ. Các mụn nước trong miệng nhanh chóng bị vỡ và tạo ra các vết loét gây đau đớn cho trẻ, nhất là khi ăn, uống, nuốt nước bọt Các mụn nước, bọng nước màu xám, hình bầu dục cũng có thể xuất hiện ở lòng bàn tay lòng bàn chân (vì vậy gọi là bệnh TCM). Ngoài ra, còn xuất hiện ở đầu gối, mông của trẻ. Các mụn nước, bọng nước tồn tại khoảng từ 1- 2 tuần lễ, ít gây đau và tự khỏi. Cần lưu ý là bệnh TCM có loại biểu hiện không điển hình như bọng nước rất ít, xen kẽ với những nốt hồng ban, một số trường hợp chỉ biểu hiện hồng ban và không có biểu hiện bọng nước hay chỉ có biểu hiện loét miệng đơn thuần. Đặc biệt là một số trường hợp bệnh không điển hình, chỉ loét miệng rất dễ nhầm với loét miệng do nhiệt hoặc do Herpes. Bệnh TCM cũng có thể nhầm với bệnh thủy đậu viêm da có mủ nhiễm khuẩn huyết do não mô cầu sốt xuất huyết Dengue, sốt phát ban dị ứng da.

Biến chứng do bệnh TCM

Đáng lo ngại nhất của bệnh TCM là biến chứng có thể xảy ra như gây nên viêm màng não - não (gây liệt kiểu bại liệt) viêm cơ tim cấp viêm phổi phù phổi và có thể gây tử vong

Đường lây bệnh TCM

Bệnh TCM lây cho trẻ em lành khác (nếu trẻ đó chưa có miễn dịch) qua đường hô hấp (trực tiếp qua hơi thở, các giọt nước bọt bắn ra khi ho, nói, cười, hắt hơi). Đồng thời bệnh TCM vẫn có khả năng lây lan qua dụng cụ đồ chơi, dụng cụ ăn, uống bị nhiễm virut gây bệnh TCM. Virut gây bệnh TCM cũng có khả năng đào thải qua phân trong vòng vài tuần sau, từ phân virut ra môi trường bên ngoài và lây cho trẻ theo đường thức ăn, nước uống, dụng cụ đồ chơi khi bị nhiễm virut.

Trẻ mắc bệnh TCM đã khỏi có thể mắc lại không?

Sau khi khỏi bệnh, cơ thể trẻ có miễn dịch với chủng virut vừa gây bệnh TCM cho trẻ, nhưng một số trẻ có thể bị bệnh TCM nhiều lần nếu lần sau bị nhiễm các chủng virut gây bệnh TCM khác với virut lần trước.

Khi nghi ngờ trẻ bị bệnh TCM cần cho trẻ đi khám bệnh để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Trường hợp bệnh nhẹ, bác sĩ cho về nhà theo dõi phải chú ý chăm sóc và theo trẻ hết sức cẩn thận khi thấy có dấu hiệu bất thường cần cho trẻ đến bệnh viện ngay.

Phòng bệnh TCM

Mặc dù bệnh có khả năng gây thành dịch lớn, chủ yếu ở trẻ nhỏ và có thể gây biến chứng nguy hiểm nhưng chưa có thuốc điều trị và vắc-xin phòng bệnh đặc hiệu. Vì vậy, việc thực hiện các biện pháp phòng bệnh chung là hết sức cần thiết, đặc biệt là ở những địa phương đang có dịch TCM xảy ra. Khi trẻ bị bệnh cần cách ly trẻ với trẻ lành (cho trẻ ở nhà không đến lớp) và nên cách ly trẻ bệnh tại nhà cho đến khi khỏi bệnh (thường ít nhất là 7 ngày). Hàng ngày cần rửa tay sạch cho trẻ bằng xà phòng dưới vòi nước, nhất là sau khi đi vệ sinh, trước và sau khi ăn. Việc làm này cũng được thực hiện cho các cô nuôi dạy trẻ và nhân viên nhà bếp Với những người chăm sóc trẻ cần lưu ý rửa tay sau mỗi lần thay tã lót, làm vệ sinh, thay quần áo, chiếu, vải trải giường cho trẻ. Cần rửa sạch các dụng cụ, vật dụng, đồ chơi và lau sàn nhà bằng nước xà phòng, rồi khử khuẩn bằng cloramin B 5%. Trong lớp học, trong gia đình đã có trẻ bị bệnh TCM, nên đeo khẩu trang cho trẻ để khi trẻ ho hắt hơi virut không phát tán vào không khí.

 

Chăm sóc trẻ bị bệnh TCM

Khi bác sĩ khám bệnh thấy có thể cho trẻ về nhà để chăm sóc tại gia đình người mẹ cần lưu ý, vì trẻ biếng ăn hoặc bỏ ăn do đau trong miệng (miệng loét), mệt mỏi hay quấy khóc cho nên thức ăn phải nấu thật nhuyễn, mềm, đủ chất và không nóng để cho trẻ có cảm giác ngon miệng khi ăn và quên đi sự đau đớn. Trẻ có thể ăn sữa chua sữa bột pha hoặc bột dinh dưỡng cháo nấu thật nhuyễn, súp hầm kỹ và uống nước hoa quả tươi mát.