Canxi và vitamin D trong điều trị, dự phòng loãng xương: Cần phải biết cách sử dụng

Loãng xương (LX) là nguyên nhân dẫn đến nguy cơ gãy xương. Mục tiêu cơ bản của quản lý LX là dự phòng gãy xương và ổn định hay tăng mật độ xương và sức mạnh xương ở từng cá thể bị LX hay có nguy cơ LX.

Do xương được cấu tạo chủ yếu từ muối canxi, chiếm 99% tổng lượng canxi của cơ thể nên cung cấp đầy đủ lượng canxi cho cơ thể trong suốt cuộc đời là vô cùng quan trọng. Dùng canxi cần thiết để cơ thể xây dựng khung xương, đặc biệt là thời kỳ tăng trưởng để đạt được khối lượng xương đỉnh cao nhất.

Do vậy, dùng canxi đầy đủ cần phải được duy trì trong suốt cuộc đời. Tuy nhiên lượng canxi đưa vào cơ thể chỉ có thể được cơ thể hấp thu và gắn kết tốt vào khung xương nhờ có vitamin D. Vì vậy, cần phải tính đến cung cấp cả canxi và vitamin D cho cơ thể.

Canxi và vitamin D - hai yếu tố cơ bản dự phòng loãng xương

Điều quan trọng nhất là chế độ dinh dưỡng cần đa dạng, cân đối, hợp lý, đủ năng lượng, đạm, giàu canxi magie phospho, đủ vitamin D và tránh rượu thuốc lá cà phê. Ngoài sữa một số rau quả giàu canxi là cà chua cam cà rốt táo, dứa, dừa ngũ cốc rau cải rau muống Các loại cá hồi cá mòi sò cũng chứa nhiều canxi.

Tuy nhiên trong nhiều trường hợp vẫn phải dùng thêm các loại thuốc chứa canxi Các loại thuốc canxi hay dùng là  canxi phosphat, canxi carbonat và canxi citrat. Canxi carbonat cần uống sau ăn để làm tăng khả năng hấp thụ canxi.  Canxi phosphat ít gây táo bón hơn canxi carbonat. Mức độ vitamin D cần dùng hàng ngày theo khuyến cáo là 400 UI/ngày đối với người dưới 50 tuổi và 800 UI/ngày với người trên 50 tuổi.

Ở Việt Nam ta, quanh năm tràn đầy ánh nắng mặt trời nhưng rất đáng tiếc là đa số người dân đều che chắn ánh nắng quá mức khi đi đường. Trong khi chỉ cần để da tiếp xúc với ánh nắng 15-20 phút một ngày trong vài ba tháng đã có đủ lượng vitamin D cho cả năm. Cần mặc nhẹ nhàng để có thể hở da tay, chân, mặt và cổ vào lúc buổi sáng sớm từ 6-8 giờ sáng và từ 4-6 giờ chiều là bạn vẫn có làn da đẹp mà lại giúp cơ thể tổng hợp vitamin D, giúp cho khung xương vững chắc.

Và làm tăng hiệu quả của các thuốc điều trị loãng xương

Nếu chỉ dùng đơn độc canxi hay vitamin D thì không thể ngăn ngừa LX. Tuy nhiên, canxi và vitamin D luôn được khuyến cáo sử dụng ở bệnh nhân LX. Việc dùng canxi ở phụ nữ sau mãn kinh có thể làm giảm tỷ lệ mất xương khoảng 2% mỗi năm. Để dự phòng LX tốt nhất là nên dùng vitamin D3 (cholecalciferol) hơn là dùng vitamin D2 (ergocalciferol) do vitamin D3 có tác dụng làm tăng nồng độ vitamin hoạt tính (25-hydroxyvitamin D) gấp 1,7 lần so với  vitamin D2.

Còn khi đã bị LX thì nên dùng chất chuyển hoá của vitamin D, có tác dụng tốt hơn vitamin thông thường vì làm tăng khả năng hấp thu canxi. Có hai hoạt chất của vitamin D thường được sử dụng là calcitriol (1,25 dihydroxyvitamin D) và alphacalcidol (1a-hydroxyvitamin D).

Tuy nhiên cần phải chú ý theo dõi tác dụng phụ làm tăng canxi trong máu. Vitamin D có thể làm giảm nguy cơ gãy xương cột sống và ngoài cột sống. Vitamin D còn làm giảm té ngã do làm tăng dẫn truyền thần kinh cơ. Bổ sung canxi và vitamin D đã chứng tỏ làm giảm mất xương và tiêu xương, đặc biệt ở người cao tuổi, tăng mật độ xương mặc dù hiệu quả trên giảm gãy xương vẫn còn đang tranh cãi.

Hiệu quả của canxi và vitamin D rõ rệt hơn ở giai đoạn mãn kinh muộn và ở những người có dùng ít canxi. Hiệu quả của bổ sung canxi đơn độc trên giảm nguy cơ gãy xương rất thuyết phục ở những người già yếu, nhưng hiệu quả trên nghiên cứu cộng đồng lại có nhiều tranh cãi. Một nghiên cứu tổng hợp cho thấy, dùng 400-800 UI vitamin D kết hợp với 1.000-1.200mg canxi mỗi ngày có tác dụng làm giảm 18% tỷ.

Lưu ý khi dùng ergotamin chữa đau nửa đầu lệ gãy xương hông ở phụ nữ trên 70 tuổi. Một nghiên cứu chứng tỏ dùng 500mg canxi và 700 UI vitamin D hàng ngày có thể làm giảm tình trạng mất xương và giảm tỷ lệ gãy xương khoảng 50%. Vitamin D dùng ở một số nước châu Á còn có tác dụng dự phòng gãy xương hông. Ngoài ra có bằng chứng cho thấy, canxi và vitamin D cải thiện hiệu quả chống gãy xương của các thuốc điều trị LX, do vậy chúng là yếu tố cơ bản của dự phòng và điều trị LX.