Lupus ban đỏ hệ thống và những lưu ý khi dùng thuốc

Lupus ban đỏ hệ thống là bệnh tự miễn. Kháng nguyên được hình thành tại chỗ do nhiều nguyên nhân: chấn thương, nhiễm khuẩn, tiếp xúc với hóa chất, thuốc, chất độc, tia xạ. Chúng làm cho cơ thể sản xuất ra kháng thể,  kháng thể này chống lại các tế bào của chính cơ thể, gây hại cho nhiều cơ quan tổ chức. Bệnh thường mắc ở tuổi 10 - 40 nhiều nhất ở tuổi 20 - 40, ngày càng có khuynh hướng gia tăng; là bệnh mạn, đan xen giữa đợt bùng phát và đợt lui bệnh; thuốc không chữa khỏi chỉ làm giảm triệu chứng, ổn định bệnh.

Từ khi có các thuốc ức chế miễn dịch tiên lượng bệnh có đáp ứng với thuốc khả quan hơn, nâng cao chất lượng kéo dài thêm cuộc sống so với trước. Do bệnh tác dụng trên nhiều cơ quan và tổ chức nên phải dùng nhiều loại thuốc. Thêm nữa, do đặc điểm của bệnh, một số loại thuốc lại phải dùng kéo dài (khác với khi dùng cho các bệnh khác).

Thuốc thường dùng gồm: thuốc ức chế miễn dịch, glucocorticoid, thuốc chloroquin, kháng viêm không steroid

Thuốc ức chế miễn dịch

Cyclophosphamid (endoxan): có tác dụng làm giảm protein niệu, giảm creatinin máu, cải thiện các triệu chứng về bệnh thận Thường dùng với liều thấp (100mg/ngày) khác với dùng liều cao khi chống thải loại (trong ghép thận). Khi bệnh  tương đối ổn định cần chuyển sang dùng loại nhẹ, ít độc hơn.

Cyclosporin A: có tác dụng ức chế chọn lọc trên tế bào lympho-T, cải thiện tổn thương nội tạng đặc biệt là thận. Thường dùng liều thấp (2 - 4mg/ngày) khác với dùng liều cao khi chống thải loại (trong ghép thận) nên giảm bớt độc tính của thuốc với thận.

Methotrexat: có tác dụng làm giảm các tổn thương ở khớp, da và niêm mạc   kể cả trường hợp dùng chloroquin hay glucocorticoid không đáp ứng.

Mecophenolatmofetyl: có tác dụng làm giảm hầu hết các triệu chứng nặng, đặc biệt là các tổn thương ở thận, có tác dụng ngay với các các trường hợp các thuốc khác không đáp ứng. Tác dụng phụ rất ít và nhẹ.

Dapson (diaminodiphenylsulfon): có tác dụng làm giảm các tổn thương da loét miệng giảm tiểu cầu bạch cầu Chỉ dùng cho người bị tổn thương da và máu khi không đáp ứng với các thuốc khác.

Các thuốc ức chế miễn dịch nói trên là thuốc đặc trị cho các bệnh tự miễn nhưng vì tính ức chế miễn dịch này mà không được dùug cho người suy giảm miễn dịch mắc phải suy giảm miễn dịch do già yếu, suy giảm miễn dịch do bệnh tật. Tuy là thuốc đặc trị nhưng không phải là chọn lựa đầu tiên mà chỉ dùng sau khi dùng các thuốc khác không đáp ứng. Chọn lựa thuốc căn cứ trên hiệu quả của nó với các tổn thương. Khi dùng đã cải thiện được triệu chứng cần chuyển sang dùng các thuốc khác ít độc hơn.

Glucocorticoid:

Glucocorticoid có tác dụng làm giảm lympho bào giảm bạch cầu đơn nhân, giảm sự đáp ứng của tế bào lympho-T với iterleukin-1, ức chế tăng sinh tế bào lympho-B, làm giảm sinh ra glubolin miễn dịch, tạo ra nhân tố hoại tử khối u cytokin, ức chế interferon và TNF… kết quả cuối cùng là giảm viêm, ức chế miễn dịch.

Tùy tình trạng bệnh mà thay đổi liều, dạng dùng, cách phối hợp thuốc Trường hợp nhẹ có thể dùng một mình glucocorticoid hay phối hợp với chloroquin hoặc kháng viêm không steroid. Khi dùng phối hợp nên bắt đầu với glucocorticoid liều thấp. Mục đích là ngăn các triệu chứng nhẹ, sau đó dùng liều vừa đủ có hiệu lực cao hơn liều ban đầu. Trường hợp nặng có thể  phối hợp với thuốc ức chế miễn dịch nhưng liều glucocorticoid phải giảm.

Trường hợp có tổn thương cơ quan nặng có thể dùng glucocorticoid truyền tĩnh mạch liều cao trong thời gian ngắn. Cách dùng này làm giảm lympho bào rõ rệt hơn (giảm tới 75% kéo dài tới 48 giờ), giảm sự sinh sản và  ức chế  sự hoạt hóa lympho  bào hơn, làm giảm kéo dài globulin miễn dịch (IgC) và các phức miễn dịch khác… nên có hiệu quả tức thời và cao hơn khi dùng glucocorticoid uống.

Glucocorticoid dùng dưới dạng truyền tĩnh mạch sẽ ức chế miễn dịch mạnh nên làm cho người giảm hẳn sức đề kháng dễ bị nhiễm khuẩn biến chứng nhiễm khuẩn nặng, dễ dẫn tới tử vong Do đó, phương pháp này chỉ dùng khi bệnh gây ra các tổn thương nặng (ví dụ như tràn dịch màng phổi màng tim).

Chloroquin:

Có tác dụng làm giảm tổn thương khớp da (sau 3 tuần hay vài tháng). Thường dùng kết hợp với kháng viêm không steroid, có khi kết hợp thêm cả thuốc ức chế miễn dịch.

Kháng viêm không steroid

Có tác đụng làm giảm các triệu chứng viêm đau Có khi dùng kết hợp với glucocorticoid hay thuốc ức chế miễn dịch.

Thuốc dùng trọng lupus ban đỏ hệ thống là thuốc có hiệu lực rất tốt với bệnh này nhưng phải dùng theo một cách riêng không như khi dùng chúng cho các bệnh khác và ngày với từng người bị bệnh này cũng dùng theo các phác đồ khác nhau do thể trạng tổn thương khác nhau. Người bệnh không được dùng tự ý hay theo kinh nghiệm của người khác mà cần theo đơn của thầy thuốc, trong thời gian điều trị cần liên hệ với thầy thuốc để điều chỉnh thuốc, liều lượng nếu cần.