Sử dụng thuốc hết hạn, tác hại khôn lường, bạn chớ xem nhẹ!

Hạn dùng của thuốc là để thể hiện thuốc đó có còn đạt chất lượng và có đủ hiệu lực để chữa bệnh hay không. Nếu người bệnh chẳng may sử dụng phải thuốc hết hạn, bệnh không khỏi mà còn kéo theo nhiều hệ lụy khó lường...

Tầm quan trọng của hạn dùng thuốc

Hạn dùng của thuốc là thời gian sử dụng được ấn định cho một lô thuốc mà trước thời hạn đó thuốc còn đảm bảo các yêu cầu về tiêu chuẩn chất lượng nếu được bảo quản đúng quy định. Sau thời gian (hạn dùng) này, thuốc sẽ không được phép lưu thông trên thị trường hay sử dụng được. Tùy mỗi loại thuốc khác nhau mà hạn dùng có thể dài hay ngắn, từ 2 đến 5 năm.

Để xác định hạn dùng của thuốc phải dựa trên cơ sở các số liệu nghiên cứu thời gian ổn định (tuổi thọ) của thuốc và hạn dùng này không được dài hơn tuổi thọ được nghiên cứu trong phòng thí nghiệm và tuổi thọ theo dõi trên thực tế. Như vậy, hạn dùng chính là tiêu chí quan trọng nhất để nói một thuốc có còn chất lượng hay không.

Hậu quả khi dùng thuốc hết hạn

Đa số các sản phẩm thuốc khi hết hạn sẽ không còn nguyên hiệu lực, thậm chí không còn hiệu lực như ban đầu. Khi thuốc đã hết hạn sử dụng, thông thường nhất là thuốc không còn đảm bảo chất lượng (không đủ tiêu chuẩn) để chữa bệnh. Thuốc sẽ kém hiệu quả hoặc không còn tác dụng trong điều trị, nguy hiểm hơn còn gây độc cho cơ thể.  Độc ở đây là do biến chất của hoạt chất thuốc hoặc do biến chất của chất bảo quản thuốc, độc do hư hỏng dạng bào chế, do nhiễm tạp chất nhiễm khuẩn gây dị ứng sốc phản vệ thậm chí tử vong

Người bệnh không may sử dụng phải thuốc quá hạn sẽ làm cho bệnh không khỏi mà còn nặng hơn, nguy hiểm đến tính mạng nhất là đối với người bệnh có bệnh mạn tính như bệnh tim mạch đái tháo đường

Đối với người bệnh tăng huyết áp việc dùng thuốc là rất quan trọng với người bệnh để kiểm soát huyết áp hàng ngày. Vì vậy thuốc cần uống đều đặn, hàng ngày và thậm chí là trong suốt cuộc đời để kiểm soát huyết áp tránh tai biến... Nếu uống phải thuốc hết hạn, nghĩa là thuốc không còn đủ khả năng hoặc mất tác dụng điều trị làm cho huyết áp không được kiểm soát, sẽ tăng cao đột ngột dễ gây ra các tai biến nặng nề như tai biến mạch máu não nhồi máu cơ tim đột quỵ

Người bệnh đái tháo đường cũng phải uống thuốc hàng ngày để kiểm soát đường máu. Nếu chẳng may uống phải thuốc hết hạn, người bệnh sẽ không kiểm soát được đường huyết dễ dẫn đến biến chứng nguy hiểm có thể dẫn tới mù lòa tàn phế, thậm chí dẫn tới tử vong...

Ngoài ra, đối với các bệnh nhiễm khuẩn phải dùng kháng sinh nếu dùng thuốc không đủ nồng độ diệt khuẩn hoặc không còn tác dụng diệt khuẩn như thuốc hết hạn sẽ làm cho bệnh nặng hơn. Nguy hiểm hơn nữa là gây ra vi khuẩn kháng thuốc trong cộng đồng, làm cho việc chữa trị bệnh do vi khuẩn ngày một khó khăn hơn.

Cần lưu ý tới hạn sử dụng khi mua thuốc

Thông tư của Bộ Y tế về Hướng dẫn ghi nhãn thuốc quy định: Ngày sản xuất là mốc thời gian hoàn thành sản xuất, chế biến, đóng chai, đóng gói hoặc các hình thức khác để hoàn thiện công đoạn cuối cùng của lô thuốc. Hạn dùng của thuốc là mốc thời gian được ấn định cho một lô thuốc mà sau thời hạn này thuốc không được phép sử dụng. Hai thông số này luôn được thể hiện trên bao bì (hộp, vỉ, chai...) của thuốc.

Ngoài ngày hết hạn ghi trên hộp hay nhãn thuốc, ở một số dạng dược phẩm (thuốc nước thuốc nhỏ mắt thuốc tiêm dùng nhiều lần...) còn có thêm một hạn sử dụng cho hộp (lọ ) thuốc sau khi đã mở ra. Hạn này có thể chỉ trong một ngày, nhưng thường là một tuần, nửa tháng hay một tháng. Ví dụ, đối với một số loại thuốc nhỏ mắt thì chỉ sử dụng trong vòng 15 ngày sau khi đã mở nắp... Sau thời hạn này không phải thuốc giảm hay mất hoạt tính mà là do thuốc có thể bị bội nhiễm  vi khuẩn nấm mốc...  trong mỗi lần mở ra, mở vào chai (lọ) thuốc. Hạn sử dụng này được xác định bởi sự nghiên cứu độ ổn định trong quá trình sử dụng. Chai (lọ) thuốc được mở ra đóng lại nhiều lần và mỗi lần một liều thuốc được lấy ra theo một lịch trình để sử dụng.

Vì thế, để tránh việc dùng thuốc hết hạn ngoài việc để ý đến hạn dùng của sản phẩm cần phải tuân thủ đúng theo chỉ dẫn của hướng dẫn sử dụng từng loại thuốc.

Khi đi mua thuốc người bệnh cần lưu ý xem kỹ hai thông số:  

Ngày sản xuất: thường ghi NSX/SX/ Date of mfg

Hạn sử dụng: thường ghi HSD/HD/Exp và Date
Ngày sản xuất, hạn dùng ghi theo thứ tự ngày, tháng, năm của năm dương lịch. Mỗi số chỉ ngày, chỉ tháng, chỉ năm ghi bằng hai chữ số, được phép ghi số chỉ năm bằng bốn chữ số. Số chỉ ngày, tháng, năm của một mốc thời gian phải ghi cùng một dòng.