Viêm phế quản, triệu chứng và nguyên nhân nào dẫn đến bệnh này!

Viêm phế quản (VPQ) là một bệnh lý của đường hô hấp, khi bị viêm, niêm mạc phế quản bị kích thích sẽ dầy lên và làm hẹp hoặc tắc nghẽn các tiểu phế quản, gây ra khó thở, ho và có thể kèm theo đờm đặc.

VPQ được chia thành 2 dạng là cấp tính (kéo dài ngắn hơn 6 tuần) và mạn tính (tái phát thường xuyên trong vòng hơn 2 năm). Ngoài ra, ở những bệnh nhân bị hen phế quản thì niêm mạc phế quản cũng có thể bị viêm và gây nên tình trạng gọi là viêm phế quản dạng hen. 

VPQ cấp tính 

Thường gặp ở cả người lớn và trẻ em là tình trạng nhiễm khuẩn nhanh & ngắn hạn ở các phế quản và thỉnh thoảng có kèm nhiễm khuẩn đường hô hấp trên. Bao gồm các triệu chứng ho liên tục, có đờm thường xuất hiện từ 24-48 giờ sau khi ho; sốt cao, lạnh run; đau hay cảm giác thắt ngực đau dưới xương ức khó thở, thở ngắn.

Hầu hết viêm phế quản cấp có nguyên nhân ban đầu do virus (đôi khi còn do vi khuẩn) tấn công vào lớp niêm mạc của phế quản. Những triệu chứng như sưng, tăng tiết dịch gây ra khó thở thở khò khè là do cơ thể phản ứng chống lại sự nhiễm khuẩn.

VPQ mạn tính

Là tình trạng ho khạc lâu ngày, bệnh diễn tiến nặng thường phải được điều trị đều đặn. VPQ mạn tính thường do một hoặc nhiều yếu tố. Có thể do nhiều đợt VPQ cấp lặp đi lặp lại kéo dài sẽ làm suy yếu và gây kích thích ở phế quản và dẫn đến VPQ mạn tính. Ô nhiễm môi trường; tiếp xúc với khói bụi nghiện thuốc lá nặng v.v...  là những nguyên nhân chính gây nên VPQ mạn.

VPQ mạn có 3 loại chính: thể đơn thuần ho khạc đờm nhày; thể đờm mủ (hay mắc đi mắc lại); và thể khó thở Nguyên nhân chủ yếu là sự xâm nhập của vi khuẩn và sự suy giảm khả năng sức đề kháng của cơ thể. Yếu tố thuận lợi làm suy giảm sức chống đỡ của niêm mạc là khói thuốc lá và không khí ô nhiễm.

Triệu chứng ban đầu ho và khạc đờm. Ho xảy ra nhiều trong một năm, từng đợt, dễ xuất hiện khi trời lạnh hoặc thay đổi thời tiết, có thể ho khan nhưng thường ho có đờm màu trắng và có bọt. Khi ho lâu ngày, đờm đặc hơn, màu vàng và có mủ.

Các đợt ho đờm thường xảy ra lặp đi lặp lại, ban đầu 4-5 lần một năm, mỗi lần 10-15 ngày, về sau thường xuyên và kéo dài hơn. Khó thở là một triệu chứng quan trọng, xảy ra ở giai đoạn muộn hơn. Lúc đầu chỉ là cảm giác “trống hơi” nặng nề như bị đè nén trong ngực, dần dần bệnh nhân cảm thấy thiếu không khí thực sự. Ngoài ra còn có một số triệu chứng khác, tuy không thường xuyên như gầy sút, xanh xao buồn ngủ lơ mơ suốt ngày tim đập nhanh... 

Điều trị thế nào?

VPQ cấp tính có thể được điều trị hiệu quả mà không cần phải tiến hành chăm sóc y tế đặc biệt. Do hầu hết các trường hợp viêm phế quản cấp đều có nguyên nhân từ virus nên các loại kháng sinh không có vai trò điều trị, bệnh có thể tự khỏi sau vài ngày hoặc một tuần.

Điều trị thông thường cho VPQ cấp tính bao gồm nghỉ ngơi, uống nhiều nước, ngưng hút thuốc tránh bị xúc động. Ở một số trường hợp, bác sĩ có thể kê toa các thuốc thường thấy trong điều trị hen suyễn nhằm mục đích làm sạch đờm nhớt trong phế quản. Tuy nhiên, bệnh nhân cần được đưa đến bác sĩ để được thăm khám và điều trị khi có một trong các dấu hiệu sau:

Cần bỏ thuốc lá và tránh hít phải khói thuốc lá, khói bụi. Khói thuốc gây ra tổn thương các cấu trúc phế quản và virus dễ dàng tấn công gây bệnh và làm cho vết thương ở phế quản lâu lành. Ngoài ra, cần thường xuyên rửa tay bằng xà phòng để loại bỏ virus dính trên tay trong sinh hoạt hàng ngày.

VPQ mạn tính

Về nguyên tắc, điều trị viêm phế quản mạn cần đạt được 3 mục tiêu: chống nhiễm khuẩn mới; phục hồi lưu thông không khí; chống nguy cơ suy hô hấp

Không nên tự ý mua thuốc ho khi chưa được bác sĩ hướng dẫn. Khi có nhiễm trùng hô hấp bác sĩ có thể cho dùng kháng sinh phổ rộng từ 5 - 10 ngày để điều trị nhiễm trùng Nếu bệnh nhân bị kèm bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) thì bác sĩ có thể kê đơn thuốc giãn phế quản kháng hệ thống cholinergic. Đây là những thuốc giúp làm giãn tạm thời các phể quản bị hẹp trong phổi. Ngoài ra cũng có thể sử dụng thuốc nhóm steroid để làm giảm hiện tượng viêm trong các phế quản. Tuy nhiên biện pháp điều trị quan trọng nhất và thành công nhất cho bệnh VPQ mạn tính và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là ngưng hút thuốc.

Trong trường hợp VPQ mạn tính có kèm bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nặng, thì cơ thể bị suy giảm về khả năng vận chuyển oxy từ phổi vào máu. Do đó bác sĩ có thể cho bệnh nhân thở oxy liên tục hoặc tùy theo nhu cầu. Những thiết bị cung cấp oxy hiện nay đang được phổ biến một cách rộng rãi. Nếu sử dụng bình oxy tại nhà thì phải đặc biệt chú ý không được đặt thiết bị gần những chất dễ cháy nổ như rượu xăng, các loại bình xịt... hoặc gần những nguồn nhiệt như bếp, máy sấy tóc lò sưởi...

Nếu bệnh nhân bị VPQ mạn tính thì sẽ có nguy cơ khởi phát các bệnh lý về tim mạch cũng như những bệnh lý nặng nề về hô hấp và nhiễm trùng. Do đó bệnh nhân cần được bác sĩ theo dõi chặt chẽ.

Phòng bệnh thế nào?

Phòng bệnh ở 3 cấp độ: dự phòng căn nguyên, loại trừ các yếu tố gây bệnh (dự phòng cơ bản); dự phòng “chậm trễ”: phát hiện kịp thời, điều trị đúng lúc; dự phòng “tàn phế”: tích cực điều trị dù đã muộn, hạn chế tàn phế, đẩy lùi tử vong Các biện pháp cơ bản là:

- Không hút thuốc và loại bỏ các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí (khói, bụi, không khí bẩn) trong gia đình cũng như nơi làm việc.

- Điều trị triệt để các ổ viêm nhiễm mạn tính vùng mũi họng.

- Giảm uống rượu.

- Phòng các bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính cho trẻ em.

 -Điều trị sớm và triệt để các viêm nhiễm cấp tính đường hô hấp Viêm đường hô hấp trên dễ dẫn đến viêm phế quản