Tổng quan về rối loạn chuyển hóa vitamin mà bà nội trợ nào cũng nên biết

Cơ thể người không tổng hợp được, nếu có thể chỉ có một lượng nhỏ. Có 2 loại vitamin:

- Vitamin tan trong nước, gồm có nhóm B và nhóm C.

- Vitamin tan trong dầu gồm có nhóm A, D, E và nhóm K.

Thường thì ít gặp thiếu vitamin đơn thuần nhưng hay gặp khi thiếu dinh dưỡng protein - năng lượng. Thiếu hụt vitamin xảy ra từ từ, ít triệu chứng đặc hiệu nên khó phát hiện, có thể có một số dấu hiệu đặc trưng nhưng việc dùng vitamin chỉ tập trung vào đối tượng có nguy cơ như: trẻ sơ sinh cần vitamin k phụ nữ có thai cần acid folic, người ăn chay cần vitamin B1, người cao tuổi cần nhiều loại vitamin; multivitamin cùng với khoáng chất vi lượng đáp ứng tốt với việc giảm tần suất mắc bệnh và miễn dịch trẻ nhỏ cần vitamin A C, D... Những vitamin này nếu bị thiếu hụt sẽ gây rối loạn chuyển hóa trong cơ thể và gây một số bệnh, có thể rất nghiêm trọng.

Vitamin tan trong nước

Vitamin B1:

Còn gọi là thiamin, là một coenzym cần cho một số phản ứng sinh học, ôxy hoá carbonhydrat, dẫn truyền thần kinh ngoại vi.

Thiếu hụt sẽ gây chán ăn chuột rút dị cảm và kích thích, ảnh hưởng lên hệ tim mạch dẫn đến khó thở tim nhanh tim to, phù ngoại vi (beri-beri). Với hệ thần kinh vận động và cảm xúc gây đau đối xứng, dị cảm, mất phản xạ, tổn thương  hệ thần kinh trung ương dẫn đến hội chứng Wernicke-Korsakoff, biểu hiện rung giật nhãn cầu liệt mắt, thất điều, lú lẫn mất trí nhớ

Đa số người thiếu hụt thiamin là do nghiện rượu.

Chữa trị: Dùng thuốc ngoài đường tiêu hoá. Đa số có hiệu quả ngay và hoàn toàn nhưng cũng  có đến gần một nửa chỉ hồi phục một phần hoặc không hồi phục.

Vitamin B2:

Riboflavin là coenzym tham gia vào nhiều phản ứng  ôxy hoá khử và là thành phần thiết yếu của enzym khác.

Thiếu hụt vitamin B2 xảy ra và kết hợp với thiếu hụt vitamin khác do chế độ ăn không đủ, nghiện rượu tương tác thuốc biểu hiện viêm loét miệng (môi niêm mạc lưỡi, góc miệng) viêm da mỡ mệt mỏi thiếu máu vết máu giác mạc

Vitamin B6:

Pyridoxin là nhóm chất liên quan chặt chẽ với nhau trong chuyển hoá trung gian, là coenzym chính chuyển hoá các acid amin, pyridoxal phosphat là chất quan trọng nhất.

Thiếu hụt vitamin B6 có thể do tương tác thuốc nghiện rượu hoặc do bẩm sinh. Hội chứng biểu hiện giống như loại nhóm B loét miệng, lưỡi, môi, mệt mỏi, dễ kích thích. Thiếu hụt nặng gây co giật thiếu máu bệnh thần kinh ngoại vi. Pyridoxal phosphat dưới 50 nanogam/ml.

Vitamin C:

Acid ascorbic là chất chống ôxy hoá, tham gia vào nhiều phản ứng hoá khử và tổng hợp collagen tăng hấp thu sắt, chuyển hoá tryrosin thuốc làm lành vết thương

Thiếu hụt do đưa vào không đủ nghiện rượu người nghèo người già bệnh tật (ung thư, suy thận) hút thuốc

Triệu chứng không rõ ràng như yếu mệt, điển hình là bệnh Scorbut (xuất huyết như chảy máu cam máu lợi, khớp, chậm liền vết thương, phù thiểu niệu bệnh thần kinh). Acid ascobic huyết tương dưới 0,1mg/dl.

Đã nhận thấy liều cao vitamin c có thể giảm nguy cơ ung thư bảo vệ mạch vành, ngăn ngừa LDL (lipoprotein tỷ trọng thấp).

Tác dụng phụ: có thể bị kích ứng dạ dày tiêu chảy đầy hơi. Nghi ngờ có thể gây sỏi thận oxalat.

Niacin

Acid nicotinic là thành phần thiết yếu của các coenzym, tham gia vào nhiều phản ứng ôxy hoá khử khác nhau.

Thuốc được dùng chữa trị tăng cholesterol và triglycerid máu đặcbiệt lopoprotein tỷ trọng thấp (LDL) hoặc loại rất thấp (VLDL) nhưng lại làm tăng lipoprotein tỷ trọng cao (HDL).

Thiếu hụt: do chỉ ăn ngô, nghiện rượu, tương tác thuốc thiếu dinh dưỡng Biểu hiện không rõ như: chán ăn, yếu mệt, kích thích, viêm lưỡi miệng, sút cân, tam chứng Pellagre (viêm da tiêu chảy sa sút trí tuệ như lú lẫn mất trí, ảo giác, loạn tâm thần) tiêu chảy

Lưu ý: không dùng liều cao để trị tăng lipid huyết, thuốc gây đỏ da, kích ứng dạ dày tăng men gan tăng glucose huyết và bệnh gút (tuy ít xảy ra). Có thể bị viêm gan tối cấp.