Những lưu ý khi dùng thuốc ở người bệnh suy tim sung huyết

Dùng thuốc cho người cao tuổi (NCT) không máy móc theo phác đồ mà cần có cách vận dụng linh hoạt. Đó là một nghệ thuật… người bệnh cần tham khảo, hợp tác tốt với thầy thuốc.

Dùng nhiều thuốc cùng lúc, gây tương tác bất lợi

NCT thường mắc nhiều bệnh cùng lúc nên cùng lúc dùng quá nhiều thuốc sinh ra các tương tác bất lợi, có khi còn nguy hiểm. Chẳng hạn: người bệnh bị suy tim sung huyết, nhưng khi bị dị ứng lại dùng corticoid kéo dài.

Chúng giữ nước, gây phù, làm nặng thêm tình trạng suy tim sung huyết. Trong trường hợp này chỉ cần dùng kháng histamin hay chỉ cách ly với các dị nguyên vẫn đạt được hiệu quả, lại an toàn. NCT nhất là nữ thường bị cùng lúc bệnh về tim mạch và loãng xương Để chữa loãng xương cần bổ sung nguyên liệu tạo xương (canxi) và dùng thuốc làm tăng mật độ xương (các biphosphonat). Tuy nhiên, chỉ bổ sung canxi vừa đủ (an toàn nhất là sau mỗi 3 tháng nên kiểm tra lại nồng độ canxi máu, nếu đủ thì nghỉ), dùng canxi quá nhiều thì gây bất lợi cho mạch máu

Chọn liều dùng không thích hợp, gây tích lũy thuốc

NCT chức năng thận suy giảm. Một số thuốc chủ yếu bài tiết qua thận, khi dùng với NCT, sự thải trừ kém đi, gây tích lũy thuốc NCT chức năng gan suy giảm, một số thuốc chuyển hóa tại gan để thành chất có hoạt tính, hoặc thành chất không độc. Khi chức năng gan suy giảm, sự chuyển hóa bị chậm lại, do chuyển hóa chậm mà hiệu lực xuất hiện chậm, hoặc do chuyển hóa chậm mà thuốc tích lũy. Trong cả hai trường hợp, sự tích lũy này sẽ gây độc giống như dùng quá liều.

Ở một số thuốc bắt buộc phải dò liều cho cả người bình thường thì ngay liều khởi đầu của NCT cũng thấp hơn liều khởi đầu của người trung niên. Ví dụ thuốc chữa cao huyết áp có thể gây ra hạ huyết áp tư thế đứng đột ngột, nên thường dùng liều khởi đầu thấp, rối tăng dần; NCT dễ nhạy cảm hơn nên dễ bị hạ huyết áp đột ngột hơn, do vậy ngay liều khởi đầu cũng dùng thấp hơn liều khởi đầu của người trung niên.

Chọn đường dùng không thích hợp, làm thuốc kém hiệu quả

NCT, chức năng bộ máy tiêu hóa giảm. Dùng đường uống, thuốc có tỷ lệ hấp thu thấp hay chậm hoặc cả hai; khi vào máu, sự chuyển hóa, thải trừ thuốc cũng chậm. Cho nên, ở NCT, hiệu lực thuốc thường khởi phát chậm. Nếu cấp cứu yêu cầu phải có hiệu lực ngay, phải dùng đường tiêm. Nhưng nếu không thuộc trường hợp này, chỉ nên dùng uống. Đường uống tiện lợi, an toàn với mọi người, đặc biệt với NCT. Nếu thuốc có tỷ lệ hấp thu thấp, cần tính toán liều thích hợp. Ví dụ: tỷ lệ hấp thu canxi chỉ là 10 - 15% trong khi ở người trẻ là 30 - 40%, nên khi muốn chữa loãng xương cần dùng đến liều 800 - 1.000 mg/ngày.

Nếu thuốc chỉ hấp thu chậm, cần kiên nhẫn chờ hiệu lực thuốc, không nôn nóng tăng liều (tăng liều, thuốc sẽ tích lũy gây độc do thải trừ chậm, chuyển hóa chậm). Cũng có thể dùng liều tấn công có cao hơn một chút so với chính liều khởi đầu thường dùng cho NCT (để thuốc có thể sớm đạt nồng cao, xuất hiện hiệu lực sớm hơn) nhưng sau đó tăng liều chậm và chỉ tăng đến liều vừa đủ có hiệu lực thích hợp với NCT (để không gây tích lũy thuốc do chuyển hóa chậm, thải trừ chậm).

Đưa ra mong muốn trái với sinh lý của NCT

NCT thường ngủ sớm và thức dậy sớm giấc ngủ ngắn hơn. Lý do vì cả quá trình hưng phấn và ức chế của não đều suy giảm. Nếu không có dấu hiệu nào chứng tỏ bệnh lý (khó chịu nhức đầu mỏi mệt, không tỉnh táo) mà chỉ là sự thay đổi sinh lý bình thường do tích tuổi thì không nên quá lo lắng, dùng thuốc để ép NCT sinh hoạt như lúc còn trẻ (11 - 12 giờ mới ngủ, 7 - 8 giờ sáng mới thức), mà cần tạo ra điều kiện sinh hoạt cho thích hợp với chu kỳ thức - ngủ sinh lý tuổi già.

Có người không hiểu hết chu kỳ thức - ngủ sinh lý này, cứ thích ngủ được giấc dài như khi trẻ nên thường cố gắng thức khuya, dùng thuốc ngủ khi lên giường để kéo dài giấc ngủ. Như vậy là có hại. Nếu người bệnh có các rối loạn bệnh lý giấc ngủ, có thể dùng thuốc ngủ, nhưng cũng trong giới hạn cho phép (về liều lượng, thời gian dùng).

Cho là chuyện sinh lý bình thường, không dùng thuốc

Đây là trường hợp ngược lại. Thí dụ: có NCT bị cao huyết áp cứ cho đó là “chuyện bình thường” không lo dùng thuốc. Thật ra, tỷ lệ cao huyết áp ở NCT hơn người trẻ nhưng trong độ tuổi từ 55 - 79 chỉ có tới 23 - 41% (nam) và 31 - 49 (nữ) bị bệnh, chứ không phải NCT nào cũng cao huyết áp. Cho nên, đúng ra là phải dùng thuốc để tránh những tai biến do huyết áp gây ra (như tai biến mạch máu não). Song khi dùng phải cẩn thận (tránh những tai biến dễ xảy ra với NCT như làm hạ huyết áp đột ngột, gây trụy mạch).

Không tận dụng các phương pháp trị liệu không dùng thuốc

Tạo ra môi trường tự nhiên xã hội thoải mái (chỗ ở, chỗ ngủ yên tĩnh, sống thân ái trong gia đình xã hội) sẽ góp phần tạo giấc ngủ tốt. Rèn luyện thân thể (đi bộ tập dưỡng sinh), sẽ tránh được trì trệ tạo ra sự thoải mái tinh thần - thể chất có lợi cho việc chữa các bệnh tâm thần - thần kinh tim mạch. Có chế độ ăn uống thích hợp sẽ góp phần giải quyết bệnh rối loạn mỡ máu béo phì tim mạch Tâm lý liệu pháp góp phần giải quyết chứng lo âu sợ hãi trầm cảm nhẹ tâm thần phân liệt. Tuy nhiên, phải nắm vững và làm đúng, nếu không cũng sẽ có hại. Ví dụ: ăn uống kiêng khem quá sẽ suy dinh dưỡng; kiêng mỡ quá sẽ thiếu năng lượng dự trữ không chịu được rét, thiếu vitamin tan trong dầu (A - D) gây bệnh về xương, mắt; vận động quá sức gây tai nạn cho người bệnh tim mạch