Tám món đặc sản cao nguyên đá Hà Giang không thưởng thức thì quá phí

Hà Giang từ lâu là địa điểm "hot" của dân thích đi phượt. Vùng đất Tây Bắc mê hoặc lòng người bằng những vạt hoa tam giác mạch nên thơ và cũng là thiên đường của những ai thích thưởng thức món ngon độc đáo như cháo ấu tẩu, thắng cố, thịt trâu gác bếp...

Đặc sản cao nguyên đá Hà Giang

1. Thịt chuột La Chí

Người dân La Chí coi thịt chuột là loại thực phẩm thường xuyên hàng ngày Theo lời kể mỗi mùa lúa chín đàn ông trong bản kéo nhau đi săn chuột khắp huyện hết mùa gặt họ lại vào rừng đặt bẫy rồi đào hang bắt chuột ở rừng vầu rừng tre rừng chít. Họ có thể chế biến thịt chuột thành vô vàn món ăn như nướng, xào, treo gác bếp... 

Đến bản của người La Chí thế nào cũng được thử qua món thịt chuột nướng và treo gác bếp trứ danh

Chuột được nhúng nước sôi, vặt lông, dùng que xiên đem thui rơm sau đó mới mổ bụng, làm sạch nội tạng. Tiếp đến, xát mắm, muối, mì chính, thảo quả, tiêu rừng cùng một số gia vị khác vào. Như vậy dù có nướng hay treo bếp, thịt chuột vẫn giữ được vị ngọt nguyên sơ và cũng đậm đà hơn.

Thịt chuột nướng ăn ngay thơm lừng, dai dai, ngọt mà không bị khô. Còn thịt treo gác bếp sau một thời gian sẽ quắt lại, cứng như củi. Nhưng có thể vùi tro nóng, dùng chày đập và chấm muối tiêu làm mồi nhắm, hay ngâm nước sôi cho nở ra, rồi ướp gừng, hành tỏi và xào nóng ăn rất thơm ngon. Cùng hấp dẫn nhưng vị thịt chuột ở đây khác hẳn thịt chuột miền Tây.

2. Thắng cố 

Lên Hà Giang mà chưa thưởng thức thắng cố thì quả là một thiếu sót. Tham gia chợ Đồng Văn, uống rượu ngô, ăn thắng cố lâu nay đã thành một hoạt động tích hợp của người dân và các du khách khám phá tỉnh Tây Bắc này.

Từ nguyên liệu chính là thịt và nội tạng ngựa hoặc bò được xào lăn rồi châm nước, ninh sôi liên tục nhiều tiếng, món thắng cố làm người ta dễ liên tưởng đến phá lấu của miền nam Tuy nhiên, thắng cố có các gia vị đi kèm đậm chất núi như thảo quả hạt dổi củ sả...

Thắng cố là một trong những đặc sản cao nguyên đá Hà Giang

Món đặc sản này du khách nào cũng muốn thử nhưng nhìn thấy thì lại không mấy có cảm tình. Thậm chí, có người ngửi mùi đã tỏ vẻ khó chịu. Giữa không gian thoáng đãng, dấu mình trong áo lạnh và nhấp rượu, gắp miếng thắng cố sẽ dễ cảm hơn hương vị đặc biệt của món nổi tiếng này.

3. Chè Shan tuyết

Những cây chè Shan cổ thụ vùng cao màu trắng xám, bọc một lớp phấn trắng mờ như tuyết nên được gọi là chè Shan tuyết - đặc sản Hà Giang. Đây là nguồn nguyên liệu sạch vì khai thác từ tự nhiên.

Giữa núi rừng, ở bậc cửa nhà người đồng bào thưởng trà Shan tuyết là mong muốn trải nghiệm của rất nhiều người.

Người ta bảo pha trà Shan tuyết, phải dùng nước nguồn trên núi chảy về thì mới cho ra đúng vị đậm đà của loài cây quý. Chén trà mới pha bốc khói nghi ngút giữ ấm lòng người bằng hương thơm thanh và màu tươi ngon. Nhấp môi sẽ thấy chè chan chát nhẹ nhưng lại ngọt hậu nồng nàn.

4. Cháo ấu tẩu

Đêm mùa đông lạnh lạnh, lang thang ở thị xã Hà Giang, kiếm một góc quán và gọi món cháo ấu tẩu. Đủ các cung bậc mùi vị trong một bát cháo nhỏ: thơm lôi cuốn của gạo nếp cái hoa vàng trộn với gạo tẻ thơm được trồng trên nương nấu nhuyễn, vị bùi của củ ấu được ninh kỹ và nước hầm chân giò béo ngậy, mùi lá thơm, lá gia vị. Bát cháo ấu tẩu nhìn rất hấp dẫn bởi sự kết hợp hài hòa giữa gạo, thịt băm, nước xương rau thơm...

Từ loại củ độc, đồng bào nơi đây đã chế biến ấu tẩu thành món ăn rất tốt cho sức khỏe Cháo ấu tẩu có quanh năm nhưng muốn ăn thì phải dạo chợ, ghé quán lúc chiều tối. Cháo sẽ cho người ăn giấc ngủ sâu ngon và xua tan đi mệt mỏi suốt một ngày dài.

Nguyên liệu chính làm nên đặc trưng của món cháo này là củ ấu tẩu

Trước khi đem nấu, ẩu tẩu phải được ngâm kỹ trong nước vo gạo đặc một đêm. Sau khi rửa sạch, ninh ấu tẩu thêm khoảng 4 giờ cho mềm và bở ra. Còn gạo nấu cháo gồm cả hai loại: gạo tẻ và gạo nếp để tăng độ sánh dẻo. Tiếp đến, cho ấu tẩu bở tơi cùng gạo và nước dùng từ chân giò lợn vào nấu cùng nhau. Cháo chín, cho trứng gà ớt tiêu, hành rau mùi là xong.

Ít loại cháo nào để lại dư vị nhiều như cháo ấu tẩu. Cái beo béo của gạo, của nước chân giò, của trứng gà và mùi thơm thơm quen thuộc với các loại phụ liệu cũng như cay nồng tiêu ớt thì dễ tìm, nhưng vị đắng đắng khác biệt của củ ấu tẩu thì không dễ kiếm, càng không dễ quên.

5. Cam sành Bắc Quang

Bắc Quang đến mùa cam là vàng rực màu mọng nước. Người đi qua thật chẳng thể làm ngơ trước những trái cam hấp dẫn đầy rẫy khắp đường khắp chợ. Đặc biệt, nếu từng ăn cam sành Bắc Quang thì càng không thể chối từ lời mời mọc.

Cam Bắc Quang vỏ sần sần nhưng đều màu, nhìn đã thấy thích

Bổ ra thì ruột mọng nước cắn một miếng là thấy ngọt lành, thơm mát sảng khoái vô cùng. Cam sành vì thế luôn là món quà được chọn khi khách ghé Hà Giang đúng mùa.

6. Rượu ngô

Mỗi tỉnh thuộc khu vực miền núi dường như đều có riêng cho mình loại rượu chế biến theo cách đặc trưng. Rượu ngô Thanh Vân của bà con dân tộc Mông là một men say như thế.

Nguyên liệu nấu rượu là ngô nương thường nhưng nước nguồn và thứ men làm từ 36 loại lá thuốc đã cho ra sản phẩm nổi tiếng của huyện vùng cao Quản Bạ này. Tiết trời vùng cao giá lạnh, người lấp trong sương mà được tấp vào quán tránh rét nhấp môi chén rượu ngô thì ấm lòng biết mấy.

Vào các làng bản, hầu như gia đình nào cũng biết nấu rượu ngô và trong các gia đình bao giờ cũng có dăm ba lít, thậm chí cả vài chum rượu ngô vừa để thưởng thức dần, vừa để đãi khách quý khi cần. Công đoạn nấu rượu ngô cũng không phức tạp, nhưng để nấu được một chum rượu ngô ngon thì không phải ai cũng làm được.

Vì vậy, vào các làng bản hỏi rượu nhà nào ngon là bạn sẽ được giới thiệu một gia đình nào đó. Có lẽ việc vất vả nhất để nấu được nồi rượu ngô đó là việc đi lấy nước và củi, bởi cao nguyên đá hầu như lúc nào cũng ở trong tình trạng thiếu nước, còn chuyện kiếm củi trên vùng đá thì cũng không mấy dễ dàng.

Rượu ngô nồng nàn, ngọt ngào len sâu vào trong cổ

Người phương xa đến đây, thử rượu ngô sẽ trở nên ngây thơ và thấy cuộc đời đáng yêu đến lạ.

7. Thịt trâu gác bếp

Do đặc điểm dễ ăn lại ngon, dễ bảo quản và độc đáo nên đặc sản này cũng thường được du khách mang theo về sau chuyến thăm thú tỉnh miền cao.

Thịt trâu gác bếp là món ăn đặc sản thường thấy trong bữa ăn của người Thái đen. Món thịt này thường được làm từ bắp của những chú trâu, bò nhà thả rông trên các vùng núi đồi Tây Bắc. Với người dân Hà Giang, món trâu khô hay thịt trâu gác bếp này ngày nay không chỉ là món ăn ngon trong bữa cơm thường ngày nữa mà đã trở thành một mặt hàng đặc sản được giới thiệu với du khách thập phương.

Người ta đặt thị trâu khôtrên giàn bếp để bảo quản lâu. Ăn tới đâu lấy xuống tới đó và xé nhỏ ra. Khói ám lâu ngày làm cho thịt trâu có mùi vị đặc biệt nhưng không khó chịu vì hôi khói.

Thịt trâu gác bếp vị dai, ngọt, cay cay đặc sản vùng miền cao

Thịt khi thành phẩm nhìn không mấy ngon Mắt lại vẫn giữ mùi khói ấm, cay ớt, nồng mắc khén vừa ngọt, dai rất thích hợp cho các buổi nhậu. Múi thịt trâu thơm ngon sẽ thật sự đậm đà và đặc biệt dậy mùi nếu bạn thưởng thức theo phong cách của các dân tộc miền núi, dùng chung với rượu của Hà Giang.

8. Lạp xưởng

Thay vì mua lạp xưởng làm sẵn hiện phổ biến khắp các chợ, người dân bản làng miền này lại thích tự làm từ a đến z. Cứ dịp xuân tết, người ta nô nức chung nhau mổ lợn để chuẩn bị cỗ.

Trong đó, không thể thiếu món lạp xưởng. Thịt lợn vai được lạng bỏ lớp bì, thái miếng vừa phải, ướp muối, đường, bột ngọt rượu trắng nước gừng và đặc biệt là quả mắc mật khô xay nhỏ. Tiếp đó, dồn thịt vào lòng non, buộc lại thành khúc và thỉnh thoảng châm kim để khí thoát ra giữ lạp xưởng nguyên khối ngon lành, không nứt vỡ.

Cứ thế từng dải lạp xưởng được hong trên gác bếp hay phơi nắng cho khô dần.

Lạp xưởng là món ăn dùng dần, khá tiện dụng 

Bạn chỉ việc đem chiên, nướng rồi thái lát mỏng ăn với mắm gừng hoặc thái miếng vừa ăn thêm mắm, hành... đảo nhanh tay là được.

Lạp xường có mùi của nắng vùng cao, mùi của khói bếp, thoảng mùi gừng, mùi rượu, mùi mắc mật thơm một cách đặc biệt. Vị dai của lòng, vị ngọt của thịt nạc, vị béo của mỡ hòa quyện với nhau, ăn thật ngon miệng. Nhấp thêm chút rượu nữa thì càng thêm khoái khẩu.

Hà Giang có những đặc sản nổi tiếng như thắng có, thịt trâu gác bếp, lạp xưởng... Vùng cao Tây Bắc còn nhiều đặc sản của các tỉnh khác như: Đặc sản Cao Bằng. đặc sản Lạng Sơn, đặc sản Thái Nguyên...