Đi tiểu nhiều lần trong đêm: Nỗi phiền muộn của người cao tuổi

Người cao tuổi nhiều chức năng sinh lý có sự thay đổi đáng kể kèm theo mắc một số bệnh tật liên quan đến hệ tiết niệu gây nên chứng tiểu đêm.

Nguyên nhân của chứng tiểu đêm

Theo định nghĩa của Hiệp hội Niệu khoa Quốc tế, chứng tiểu đêm được hiểu là tình trạng một người phải tỉnh dậy nhiều hơn 1 lần vào ban đêm để đi tiểu và tình trạng đó diễn ra trong một thời gian dài. Tuổi càng cao thì tỉ lệ mắc chứng tiểu đêm cũng tăng lên (độ tuổi 20 - 50 có khoảng 5 - 15% số người đi tiểu đêm và khi tuổi trên 50 thì có tới trên 50%)

Tiểu đêm ở người cao tuổi do nhiều nguyên nhân khác nhau: có thể là do chức năng sinh lý bị suy giảm nhưng cũng có thể là do bệnh lý.

Bình thường bàng quang của người trưởng thành có dung dích khoảng từ 300 - 400ml, chứa đựng nước tiểu. Nước tiểu là do thận bài tiết xuống chảy theo hai niệu quản (niệu quản phải và niệu quản trái) xuống bàng quang.

Khi bàng quang đầy sẽ kích thích cơ thể gây nên phản xạ đi tiểu. Tuy vậy, bên cạnh phản xạ còn có tác dụng của điều hòa thần kinh theo ý muốn của con người, có nghĩa là dù bàng quang đã đầy nước tiểu nhưng con người có thể nhịn trong một thời gian nhất định nào đó, ví dụ buồn tiểu nhưng giữa lúc đám đông, đi trên tàu xe hoặc đang đi dạo phố mà chưa tìm thấy nhà vệ sinh.

Mặt khác, khi ngủ thì sự co bóp của bàng quang cũng tạm thời nghỉ, cho nên mặc dù bàng quang đầy nước tiểu nhưng não bộ sẽ ức chế không gây sự co bóp của bàng quang dẫn đến không gây phản xạ đi tiểu, vì vậy giấc ngủ vẫn ngon mà không bị đánh thức lúc đang ngủ say.

Điều này cũng có thể giải thích tại sao ở một số trẻ do hệ thần kinh chưa hoàn chỉnh nên có hiện tượng đái dầm lúc đang ngủ. 

Đối với người cao tuổi tiểu đêm là một hiện tượng hay gặp. Thông thường, người cao tuổi ít ngủ hơn (thời gian của giấc ngủ ngắn), đi ngủ sớm nhưng thức dậy cũng sớm. Ít ngủ lại dễ gây buồn tiểu và ngược lại đi tiểu đêm nhiều lần lại càng dễ gây cho người cao tuổi mất ngủ đây là một vòng luẩn quẩn.

Mất ngủ sẽ làm cho nhiều bệnh nặng thêm, ví dụ như bệnh tăng huyết áp bệnh đái tháo đường bệnh rối loạn tuần hoàn não bệnh suy nhược cơ thể bệnh viêm đường tiết niệu hoặc bệnh về đường tiêu hóa (dạ dày - tá tràng viêm đại tràng mạn tính viêm đại tràng co thắt).

Ở người cao tuổi là nam giới, nếu bị u xơ tuyến tiền liệt thì hiện tượng tiểu đêm càng hay gặp, nhất là khi u xơ có kích thước lớn chèn ép vào cổ bàng quang, khi bàng quang chứa nhiều nước tiểu thì sẽ bị kích thích đi tiểu. U xơ tuyến tiền liệt cũng có thể gây nên tiểu són, tiểu không hết nước tiểu trong bàng quang càng gây phản xạ đi tiểu.

Nhiều người nghĩ rằng chủ yếu nam giới mới hay bị tiểu đêm vì tuyến tiền liệt chỉ có ở nam giới và gây rối loạn về tiểu tiện khi bị phì đại hoặc viêm nhiễm. Tuy nhiên, các nghiên cứu dịch tễ học cho thấy không có sự khác biệt rõ rệt về tỉ lệ mắc chứng tiểu đêm giữa nam giới và nữ giới.

Nhưng có vẻ sự phân bố này lại không đều theo tuổi. Khi trẻ phụ nữ thường gặp chứng tiểu đêm nhiều hơn nam giới (tỉ lệ nữ giới bị viêm tiết niệu lúc còn trẻ khá cao, đặc biệt ngay sau khi lập gia đình), trong khi người cao tuổi là nam giới lại có xu hướng mắc tiểu đêm nhiều hơn.

Hiện tượng đái són, tiểu không hết (gặp ở nam và nữ giới chủ yếu do bệnh tật về đường tiểu) càng làm cho bàng quang chóng đầy nước tiểu, bởi vì chức năng lọc của 2 quả thận luôn luôn hoạt động không bao giờ ngừng cả ngày lẫn đêm.

Vì vậy, nước tiểu cũng được hình thành liên tục, do đó bàng quang càng chóng đầy và càng bị kích thích gây đi tiểu tiếp tục càng làm cho người bệnh không ngủ yên được.

Tiểu đêm, đôi khi lại do chế độ ăn uống không hợp lý. Bữa cơm tối, nếu ăn nhiều rau có tính chất lợi tiểu (rau cải) hoặc uống nhiều nước, uống bia cũng gây tiểu đêm. Một số người nghiện cà phê thuốc lá mà uống, hút trước khi đi ngủ buổi tối cũng sẽ gây nên chứng tiểu đêm do tình trạng khó ngủ ngủ chập chờn càng buồn đi tiểu.

Có thể phòng ngừa được không?

Với những người cao tuổi không mắc một số bệnh như: đái tháo đường viêm đường tiết niệu hoặc u xơ tuyến tiền liệt tăng huyết áp đái tháo nhạt … thì hạn chế ăn canh trong bữa cơm tối và sau bữa cơm tối đặc biệt là các loại rau, canh có tính chất lợi tiểu như các loại cải…; hạn chế uống nước uống bia nhất là bia lạnh trước khi đi ngủ.

Buổi tối không nên uống cà phê hoặc hút thuốc lá. Để hạn chế uống nước thì không nên ăn mặn (với người cao tuổi ăn mặn còn là một yếu tố nguy cơ tăng huyết áp). Trước khi lên giường đi ngủ buổi tối luôn luôn nhớ đi tiểu.

Đối với những trường hợp người cao tuổi mắc một số bệnh viêm đường tiết niệu (viêm bàng quang, viêm thận), cần đi khám bệnh càng sớm càng tốt, không nên để cho bệnh trở thành mạn tính rất khó điều trị và mắc thêm chứng tiểu đêm gây nên nhiều phiền toái.

Những người mắc bệnh đái tháo đường u xơ tuyến tiền liệt sỏi đường tiết niệu (sỏi thận sỏi niệu quản sỏi bàng quang) tăng huyết áp cũng cần được điều trị tích cực để bệnh mau chóng ổn định, hạn chế bớt chứng tiểu đêm.

Bởi vì, nếu bị u xơ tuyến tiền liệt gây khó tiểu kéo dài (mạn tính) cũng rất dễ gây viêm đường tiết niệu hoặc bị sỏi đường tiết niệu không xử trí sớm cũng có nguy cơ gây viêm đường tiết niệu, chưa nói đến hậu quả nặng nề của sỏi tiết niệu là làm hỏng thận gây suy thận